TAKIM: LAGOMORPHA, Tavşanlar
FAMİLYA: Leporidae, Tavşangiller
TAVŞAN (Lepus capensis)
Gövde uzunluğu 45-70 cm, omuz yüksekliği 22-30, kuyruk uzunluğu 8-10 cm, ağırlığı 2,5-6,5 kg’dır. Boz, kırçıl renkli, karın kısmı beyaz, kirli beyaz, kuyruğu kısa, üstü siyah, altı beyaz kıllı, kulakları uzundur. Arka ayakları oldukça uzun, ön ve arka parmakları tüylüdür.
Türkiye’de çeşitli yörelerde yaygındır. Bilhassa tarım alanlarının çevresinde bulunur. Fundalıklar, iğne yapraklı ve yapraklı orman ile steplerde yaşama ortamı bulabilir. Şubat başı ile Aralık ayları arasında 4-6 defa çiftleşir ve her seferinde de 3-6 yavru yapar. Gebelik süresi 6 haftadır. Ot, sürgün, yaprak ve kabukları kemirerek beslenirler. Tavşanların ömrü 7-8 yıl kadardır.
ADA TAVŞANI (Oryctolagus cuniculus)
Ada tavşanı
Gövde uzunluğu 35-45 cm, omuz yüksekliği 18-20 cm, kuyruk uzunluğu 5-8 cm, ağırlığı 1,5-2,5 kg’dır. Rengi esmerimsi gri, boyun ve sırt kısmı sarımtırak pas rengi, gözünün etrafı açık, karın kısmı ve bacaklarının içi beyazdır. Kuyruğunun üstü siyahtır. Arka bacakları önlere göre daha uzundur. Kulakları başından daha kısadır, kenarları dar bir şeritle çevrilidir.
Yurdumuzda Trakya ve Anadolu bulunmakta olup, Sedef adası, Ekinlik, Paşalimanı, Avşa ve Marmara adalarında bulunan ada tavşanları, buralara meraklı kişiler tarafından yurt dışından getirildiği iddialarını kuvvetlendirmektedir. Kumlu, kuru, hafif tepelikli alanları tercih eder. Toprak altında açtığı inlerde bulunması Tavşandan önemli farkıdır. Beş haftada bir gebe kalarak ilkbahardan Sonbahara kadar her seferinde 5-10 yavru doğurmak suretiyle çok sayıda yavru yaparlar. Gebelik süresi 30 gündür. Besinlerini taze otlar, meyveler ve kökler oluşturur. Ortalama ömürleri 3-10 yıl arasındır.
TAKIM: CARNIVORA, Yırtıcılar
FAMİLYA: Ursidae, Ayıgiller
BOZ AYI (Ursus arctos)
Gövde uzunluğu 180-220 cm, omuz yüksekliği 85-125 cm, kuyruk uzunluğu 8-10 cm ve 150-250 kg ağırlığındadır. Tombul gövdeli, alnı düz, kulakları kısa ve yuvarlaktır. Boynu kısa ve kalındır. Gözleri birbirine yakın ve küçüktür. Bacakları kısa, dolgun, ayaklar sık tüylerle kaplı, tabanları çıplaktır. Ayakları beşer parmaklı, tırnakları uzun ve kıvrıktır. Renkleri pas sarısı, griden koyu kahverengi siyaha kadar değişir. Genellikle boz koyu kahverengidirler.
Ülkemizde yapraklı ve karışık ormanlarda, bodur bitki örtüsüyle kaplı veya çıplak sarp dağlarda 3500 metre yüksekliğe kadar yaşadığı bilinmektedir. Genellikle tek veya dişiler yavruları ile dolaşırlar. Haziran- Temmuz aylarında çiftleşirler. Gebelik süresi 7 ay olup, Ocak –Şubat aylarında 1-2 yavru yaparlar. Yavrular 3 yaşında cinsel ergenliğe ulaşırlar. İyi yüzer ve tırmanabilirler. Kışların ağır geçtiği yerlerde, inlerde kış uykusuna girerler. Besinlerini bitkilerin yeşil körpe kısımları, üzümsü ve etli meyveleri, yağlı ve nişastalı tohumlar, böcek ve larvalar, kuş yumurtaları, büyük ve küçük hayvanlar oluşturur. Yaşam süreleri 30-40 yıldır.
FAMİLYA: Canidae, Köpekgiller
KURT (Canis lupus)
Kurt
Gövde uzunluğu 90-120 cm, omuz yüksekliği 75-85 cm, kuyruk uzunluğu 35-40 cm, ağırlığı 30-50 kg’dir. Köpekgiller familyasının en iri ve kuvvetli hayvanıdır. Güçlü çene kaslarından ötürü dip tarafı geniş olan başı öne doğru sivrilmiştir. Kulakları dik ve orta uzunluktadır. Boyun kısmı kalın ve çok güçlüdür. Göğüs kısmı geniş ve güçlü, araka kısmı ise öne oranla daha incedir. Bacakları ince, ayakları büyük ve kuvvetlidir. Sırtı koyu esmer, karnının altı ve bacaklarının iç kısmı açık kirli sarı renktedir.
Beslenmesine bağlı olarak ormanlarda, çalılık yerlerde, steplerde, yeryüzünün fazla kırık olmadığı alanlarda yaşarlar. Kışın yerleşim sahalarına yakın yerleri tercih ederler. Avlarını sürü halinde kovalayarak yakalarlar. Yiyeceğinden çok hayvanı öldürür. Aralık ortası ve Şubat başı arasında kızışırlar. Dokuz haftalık bir gebelikten sonra 3-8 yavru doğururlar. Yavrular 2 yaşında erginleşirler. 14-16 yıl yaşarlar.
ÇAKAL (Canis aureus)
Çakal
Gövde uzunluğu 70-90 cm, omuz yüksekliği 45-50 cm, kuyruk uzunluğu 22-28 cm, 10-16 kg ağırlığındadır. Vücut yapısı tilkiden daha çok kurda benzer, ancak kuttan daha küçüktür. Postu kabarık tüylü, koyu kirli sarı renktedir. Sırtında ve gövdenin yanlarında bu renk yer yer siyaha kaçar, bazen koyu belirsiz ve düzensiz çizgiler halinde görünür.
Genellikle sık baltalık ormanlarda, maki ve fundalıklarda, derin vadi tabanlarında, yerleşim yerleri civarlarında yaşar. Etobur bir hayvan olup daha çok leşçidir. Küçük hayvanları, kuşları, karaca ve geyik yavrularını hatta bunların dişilerini avlar. Fare, köstebek, böcekler ve bunların larvaları, yumuşakçalar ile üzüm ve olgun meyveleri yerler. Sürü halinde dolaşır ve avlanırlar. Mart ayında çiftleşirler. Çiftleşme döneminde sürekli ulurlar. Gebelik süresi 9 haftadır. Bu süre sonunda 3-8 yavru doğururlar. Kuduz hastalığının taşıyıcısıdırlar. 12-15 yıl yaşarlar.
TİLKİ (Vulpes vulpes)
Gövde uzunluğu 60-80 cm, omuz yüksekliği 35-40 cm, kuyruk uzunluğu 35-52 cm, ağırlığı 6-10 kg’dır. Vücut yapısı itibariyle yakın akrabası olan kurt, çakal ve köpeklerden ayrılır. Kafatası ince, uzun ve dardır. Ancak yanak ve kulak kısımlardaki bol ve uzun tüylerden dolayı başı geniş görünür. Uzun ve sivri bir burun, üç köşeli ve oldukça uzun kulakları vardır. Postunun rengi genel olarak kirli sarı ve boz kahverengidir. Ağız kenarları ve karın daha açık renklidir.
Yayılış alanı çok geniş olup, Anadolu ve Trakya’nın çeşitli yöreleri yaşarlar. Orman, dağ, Ova ve steplerde yaşar. Ilık geçen kışlarda Ocak ayı, çok soğuk kışlarda ise Mart başında kızışırlar. Gebelik süresi 52-54 gündür. Dişi hazırladığı yuvada 4-7, genellikle 5 ve bazen 11’e varan yavru büyütür. Besinlerini genellikle fareler oluşturmakla birlikte böcek, tırtıl, salyangoz ile tavşan yavruları ve yerde yuva yapan kuşların yanı sıra, yeni doğmuş karaca yavrularını ve bunların yanında üzümsü ve olgun meyveleri de yerler. Tilkiler aynı zamanda kuduz mikrobunun taşıyıcısı olup 10-14 yıl arasında yaşarlar.
FAMİLYA: Hyaenidae, Sırtlangiller
SIRTLAN (Hyaena hyaena)
Çizgili sırtlan
Gövde uzunluğu 110-120 cm, omuz yüksekliği 60 cm, kuyruk uzunluğu 30 cm, ağırlığı 25-35 kg’dır. Rengi kirli açık sarıdır. Üzerinde siyaha yakın koyu renkli 6-10 cm eninde şeritler vardır. Ensesinden beline kadar sert ve dik kıllardan oluşan bir yele bulunur. Yele tüylerinin uçları siyahtır. Kulak kenarı ve içi beyaz, boyun ve çene altı siyah, ağız çevresi ve pençeleri kahverengidir. Ön ve araka ayakları dörder parmaklı, ön bacakları daha yüksektir. Kafa iri ve kulaklar büyüktür.
Steplerde, yarı çöllerde, kayalıklı ve seyrek ağaçlıklı yamaçlarda, insanlardan uzak ıssız yerlerde yaşar. Ülkemizde Ege, Akdeniz, Güneydoğu illerimizde az da olsa yayılış gösterir. Geceleri toplu halde dolaşırlar ve leşle beslenirler. Ocak ve Şubat aylarında çiftleşir ve 90 günlük gebelik sonrası 2-4 yavru doğurur. Yavrular 2-3 yaşında erginleşir. 12-15 yıl yaşarlar.
FAMİLYA: Felidae, Kedigiller
VAŞAK (Lynx lynx)
Vaşak
Gövde uzunluğu 85-130 cm, omuz yüksekliği 60-75 cm, kuyruk uzunluğu 20-24 cm, ağırlığı 18-30 kg’dır. Kısa gövdeli, uzun ve kuvvetli bacaklıdır. Pençeleri geniş, parmakları bir perde ile birbirine bağlıdır. Kulak dibi geniş ve ucunda siyah bir püskül vardır. Kuyruğu kısa ve küttür. Yanaklarındaki sakal kılları uzun ve sarkıktır.Renkleri, duman renginden kestane kahverengine ve pas kırmızısına kadar değişebilir. Sırt ve bacağında az belirgin benekler, göz üstü ve yanağında koyu dağınık çizgiler vardır.
Yüksekliği 2500 metreye kadar olan dağlarda ve kayalıklı ormanlarda yaşar. Ülkemizde Ege, Akdeniz, Doğu Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu’nun İran sınırına yakın yüksek dağlarında bulunur. Alaca karanlık ve geceleri faaldir. İşitme, koku ve görme duyuları çok gelişmiştir. İyi tırmanır uzun mesafeye sıçrar ve gayet iyi yüzer. Gizlenerek ve pusu kurarak sessizce avlanır. Şubat ortası ve Mart içinde çiftleşirler. 9-10 hafta gebelik sonrası 2-4 yavru doğururlar. Yavrular 1,5-2,5 yaşlarında erginleşirler. 16-18 yıl yaşarlar.
KARAKULAK (Lynx caracal)
Karakulak
Gövde uzunluğu 70-85 cm, omuz yüksekliği 40-45 cm, kuyruk uzunluğu 25-28 cm, ağırlığı 18-26 kg’dır. Dış görünümü vaşağa benzerse de ayakları daha ince, gövde daha uzun ve silindiriktir. Kuyruğu vaşağa göre daha uzundur. Kulakları ve ucundaki siyah püskülü daha uzundur. Başından sırtına ve kuyruk ucuna kadar olan kılların uçları siyah olduğu için kırçıllı siyah görünümündedir. Karın ve bacaklarının iç tarafı beyazdır. Üst dudakların yan tarafında geniş siyah bir benek vardır.
Yaşama alanı olarak step, yarı çöl, seyrek ağaçlıklı dağları, sıcak ve kurak yerleri seçer. Ülkemizde Güney Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinin dağlık kısımlarında çok azda olsa bulunur. Geceleri faaldir. Avını pusu kurarak ve uzun süre kovalayarak yakalar. Şubat-Mart aylarında çiftleşirler ve 9-10 hafta gebelik sonucu 2-4 yavru doğururlar.
YABAN KEDİSİ (Felis silvestris)
Yaban kedisi
Gövde uzunluğu 45-90 cm, omuz yüksekliği 35-40 cm, kuyruk uzunluğu 23-40 cm, ağırlığı 5-12 kg’dır. Erkekleri donuk kahverengimsi gri, dişileri ise sarımtırak gri renktedir. Karınları koyu kirli sarı renktedir. Sırt üzerinde kuyruk dibine kadar ulaşan 2 koyu çizgi vardır. Kuyrukta 4-6 geniş, koyu halka bulunur. Kuyruğunun ucunun küt oluşu ile evcil kediden ayrılır.
Kayalık, sık yapraklı ve karışık ormanlarda yaşar. Başlıca gıdası küçük kemirgenler, fareler ve küçük kuşlardır. 12-15 yıl yaşarlar.
Çiftleşme zamanı şubat ve mart aylarındadır. Gebelik süresi 2 ay olup, 3-6 adet gözleri kapalı yavru doğurur. Yavrular 3 ay sonra annesinden ayrılır. Tırmanma, sıçrama ve koşma kabiliyetleri çok yüksektir.
FAMİLYA: Mustelidae, Sansargiller
PORSUK (Meles meles)
Porsuk
Gövde uzunluğu 60-75 cm, omuz yüksekliği 30 cm, kuyruk uzunluğu 15-20 cm, ağırlığı 10-18 kg’dır. Kısa bacaklı tıknaz vücutludurlar. Kuyruğu kısa ve küttür. Boynu kısa ve kalındır. Başı uzun ve ağız kısmı sivridir. Kulakları küçük, yuvarlak, birbirinden ayrık ve çok az çıkıktır. Vücudunun rengi kurşuni siyahtır.
Yapraklı ve karışık ormanlarda, yer yer kayalıklı ve ağaçlıklı kenarlarında, 2000 metre yüksekliğe kadar dağlık arazide yaşar. Yurdumuzda Trakya’dan Karadeniz boyunca devam eden kıyı ve iç kesimlerdeki ormanlarda bulunur. Geceleri faaldir. Fareler başlıca besinleridir. Bunların yanında böcek, larva, kurbağa ve çeşitli sürüngenler, tavşan yavruları, yerde yuva yapan kuşların yumurtaları ile beslenirler. Çiftleşme zamanı erkekler uluma gibi boğuk çığlıklar atarlar. Temmuz-Ağustos aylarında çiftleşirler. 7 ay süren gebelik sonunda Şubat –Mart aylarında 2-3 yavru doğururlar. Yavrular 2 yılda erginleşirler. 15 yıl kadar yaşarlar.
KAYA SANSARI (Martes foina)
Kaya sansarı
Gövde uzunluğu 40-50 cm, omuz yüksekliği 12-15 cm, kuyruk uzunluğu 25-30 cm, ağırlığı 1,2-2,3 kg’dır. Kürkünün rengi açık kahverengi, gri kahverengidir. Gerdanında süt beyaz veya açık sarımtırak leke, göğüste çatallanarak ön bacaklara kadar iner. Kuyruk ve ayak lar sırta göre daha koyu renktedir. Kulak kepçesi kısa ve geniştir. Kuyruğu uzun ve bol kıllı, bacakları kısadır.
Kayalık ve taşlı orman kenarlarında dere içlerinde yaşar. Yurdumuzda düz ve geniş ovalar haricinde her tarafta yayılış gösterir. Gün içinde faaldir. Her bireyin kendine özgü avlanma alanı vardır. Besinlerini kemirgenler, tavşanlar, kuşlar ve sürüngenler oluşturur. Temmuzda çiftleşirler ve 8-9 ay gebelik sonucunda 3-4 yavru doğururlar. 10-12 yıl yaşarlar.
AĞAÇ SANSARI (Martes martes)
Ağaç sansarı
Gövde uzunluğu 38-50 cm, omuz yüksekliği 15 cm, kuyruk uzunluğu 20-27 cm, ağırlığı 1-2,5 kg’dır. Kürkleri kışın belirgin koyu samani kahverengidir. Karın kısmı ise açık kahverengidir. Boyun altı lekesi açık sarıdan portakal sarısına kadar değişir. Kaya sansarında olduğu gibi çatallanmaz. Kafa ve sırt daha koyu renklidir. Ayakları ve kuyruk ucu gövdeye göre daha koyu renklidir. Kulakları geniş ve yuvarlaktır. Yazın rengi daha koyu, boyun kısmı daha parlak, kılları daha kısadır.
İbreli ve karışık ormanların devrik ve kovuklu ağaçlarında yaşar. Yaşlı ve yüksek gövdeli ormanları tercih eder. Orman sınırının üstüne de çıkarlar. Yurdumuzda yaşama alanına uygun yerlerde yayılış gösterir. Besinlerini kemirgenler, kuşlar, kuş yumurtaları, böcekler, larvalar oluşturur. Üzümsü meyveleri de yerler. İki yılda bir yaz aylarında çiftleşir ve 8-9 ay gebelik sonucu 3-4 yavru yapar. 10-12 yıl yaşarlar.
SU SAMURU (Lutra lutra)
Çilingoz YHGS Motordere Susamuru
Gövde uzunluğu 65-85 cm, omuz yüksekliği 25-30 cm, kuyruk uzunluğu 35-55 cm, ağırlığı 8-15 kg’dır. Dış görünümü suda kolayca yüzmesine uygun biçimde uzun, basık, yuvarlak gövdeli, kısa bacaklı, kalın kuyrukludur. Başı yuvarlak ve basık, ağız kısmı küt ve yuvarlaktır. Kulakları küçük ve çok az çıkıktır. Boynu kalın ve uzun, burnu uzundur. Kısa ve kalın bacakları, araları perdeli beş parmaklı ayakları bulunur. Sırt ve yanlarında yatık olarak bulunan kılları, parlak kahverengidir. Vücudunun alt kısmı daha açık, gerdanı açık gridir.
Temiz akarsu kenarlarında, açık bataklıklarda, nehir ağızlarında ve deltalarda yaşar. Genellikle alaca karanlıkta ve geceleri hareket halindedir. Yaşantıları suya bağlıdır. Çok iyi yüzerler.
Nisan, mayıs aylarında çiftleşirler, gebelik süresi 9 haftadır, 2-4 yavru doğururlar. Yavruların gözleri 30-35 günde açılır. Besinlerini balıklar, kabuklu su canlıları, kurbağalar, su kuşlarının yavru ve yumurtaları teşkil eder. 15 yıl kadar yaşar.
Yurdumuzda sadece temiz akarsu kenarlarında az sayıda yaşar. Nesli tehlike altındaki türlerdendir.