KOMBİNEZON SANATININ BÜYÜK USTALARI
32. Garry KASPAROV (1963 – …)
Efsanenin ortaya çıkışı
Sovyet Satranç Okulu’nun kurucusu ve başöğretmeni, Eski Dünya Şampiyonu Mikhail Botvinnik, artık turnuva satrancını bırakmış, şehir şehir kasaba kasaba ülkeyi geziyor, genç satranç yeteneklerini arıyor. Yolu Baku’ya düşmüş, her gittiği yerde yaptığı gibi satranç merkezindeki öğrencilere satranç problemleri ve etütleri soruyor, belirli zaman içinde cevaplanmasını istiyor. 9-10 yaşlarında karayağız, mahcup bir çocuk, ne sorsa verdiği sürenin yarısında ve tam doğru olarak cevap veriyormuş. Buna bir iki soru daha sormuş aynı dakiklikle doğru cevaplar… Kim bu çocuk, not alalım? Garik Kimoviç Weinstein…Babası Kim Moiseyeviç Weinstein Yahudi, annesi Klara Shagenovna Kasparova ise bir Ermeni. Kendini şöyle tanımladı: “Yarı Ermeni, yarı Yahudi olmama rağmen ben kendimi Rus kabul ediyorum. Çünkü anadilim Rusça, Rus topraklarında öğrenim gördüm ve Rus kültürüyle büyüdüm.” Garry, Botvinnik Satranç Okulu’na devam etti, özel antrenörler nezaretinde yoğun bir çalışmadan sonra 1976 ve 1977 yıllarında Sovyet Küçükler Satranç Şampiyonasını kazandı. 1978’de Minsk’te düzenlenen Sokolsky Memorial, 1979’da Banja Luka turnuvalarını kazandı. 1980’de Dünya Gençler Şampiyonu oldu. Nihayet 1984’te aday maçlarını kazanarak Dünya Şampiyonu Anatoly Karpov’un karşısına oturdu. 5-0 gerideyken çok uzun beraberlikler arasında durumu 5-3 yaptı. Karpov’un sağlığının bozulması nedeniyle maç sonuçsuz ertelendi. Bir yıl sonra yenilenen maçta Karpov’u çok rahat geçti ve satranç tarihinin en genç Dünya Şampiyonu oldu. Sonraki yıllarda Karpov ile 3 kez daha Dünya Şampiyonluğu finali oynadı ve hepsini kazandı. Sonraki yıllarda İngiliz Short ve Hintli Anand da Kasparov’un karşısına çıktılar onlar da bir varlık gösteremediler. 1993’te FIDE ile sorunlar yaşadı, unvanı elinden alındı ve Karpov ikinci kez FIDE kararıyla Dünya Şampiyonu ilan edildi. Kariyeri boyunca birçok büyük turnuva (Linares, Wijk Aan Zee, vs.) kazandı. 1996 ve 1997’de IBM firmasının ürettiği Deep Blue adlı bilgisayar programıyla yaptığı iki maç büyük ilgi gördü
Kasparov, rating sıralamasında da 2800’e ulaşan ilk oyuncu oldu. 2000 yılında öğrencisi Kramnik’le yaptığı unvan maçını kaybetti. 2005’te artık turnuvalara katılmayacağını açıkladı, kendini satranç eğitimine ve politik çalışmalara adadı. Günümüzün Dünya Şampiyonu Magnus Carlsen’i de Kasparov yetiştirmiştir. Birçok uzmana göre tüm zamanların en büyük satranç oyuncusu Kasparov’dur. Çok sağlam açılış bilgisinin yansıdığı oyunların yanı sıra, çok çarpıcı ve yeni kombinatif motiflerle süslediği oyunlar bırakmıştır.
Garry Kasparov – Boris Kanstler, Leningrad, 1975
Kasparov’un kombinasyon yeteneğini gösteren ilk dönem oyunlarından birinden alınan yukarıdaki konumda (D1), Beyaz, açık g dikeyinde gelecek görmüyor, bunun yerine h hattını açmak için çok ilginç bir yol deniyor. 20.Fg5!! hxg5 21.hxg5 Kh8 22.Af6+ Şg6 23.Kh1 Af5 24.Kxh8 Fxh8 25.Ad4 Axd4 Anlaşılması zor bir feda daha. 26.Vh5+ Şf5 27.g6+ Şf4 28.Ke1! Fxf6 (D2) Siyah’ın tahtada 3 fazla figürü var ama 1 hamlede mat tehditlerinden dolayı bunalmış durumda. 29.f3! Axf3 30.Vxf3+ Şg5 31.Vg3+ Şh5 32.exf6 (D3)Siyah terk etti. 1-0 Merdiven matına karşı savunması kalmadı.
Garry Kasparov – Miquel Najdorf, Bugojno, 1982
(D4)’teki konumda GM Najdorf, merkezde beklemediği bir piyon sürüşüyle karşılaşıyor: 17.d5! exd5 Bu etkili konumsal piyon fedası Beyaz’a birçok taktiksel kapılar açacak. 18.e5 Ve6 19.Ad4! Vxe5 Siyah, merkezde ikinci piyonu da yuttu ama vezir kanadının oyun dışında oluşunun sıkıntıları onu bunaltabilir. 20.Af5 Ff6 21.Vg4 Kce8?! Oyunu canlı seyreden Eric Schiller 21…Vc3’ü öneriyor Siyah’a. “Başka bir seyirci bana bunun 22.Ae7+’yi davet edebileceğini söyledi! 22… Fxe7 ancak 23.Fd4 Vxd4 24.Vxd4 Ff6 25.Vg4 Fxa1 26.Kxa1’i görmek zor değildi ve soru şu ki Beyaz’ın kazanmak için bir değişikliği var mı? Pozisyonu değerlendirmek zor.” diye yazmış, www.chessgames.com’daki yorumunda. 22.Fd2! Vxa1 23.Kxa1 Fxa1(D5)
Siyah’ın iki kale karşılığında vezirini feda etmesi bu konumdaki taktik motif nedeniyle yararlı değil. 24.Axg7 Fxg7 25.Fh6! Siyah terk etti. 1-0
Oyunun tamamını buradan Garry Kasparov vs Miguel Najdorf (1982) (chessgames.com) izleyebilirsiniz.
Garry Kasparov – Viktor Korçnoy, Herceg Novi, 1983
Defalarca Dünya Şampiyonluğu finali oynamış, deneyimli Büyük Usta Korçnoy’un (D6)daki konumda 27.Kxg6 atağına karşı bir hazırlığı olmalı. Öncesinde şah kanadında üç piyon karşılığında bir alet vermiş ama açılan dikeyler Beyaz’ın elinde ve bu durum Kasparov’a büyük avantaj sağlıyor. 27…Axe6 Hemen 27…hxg6 oynanamaz, 28.Kh2+ mat nedeniyle. Siyah’ın beklentisi 28.dxe6 ile atın alınması ama Kasparov o atı iki ara hamle ve bir ara şahtan sonra alacak. 28.Kh2! Şg8 (D7)
29.Kxh7!! Şxh7 Beyaz kaleler açık dikeylerde tozu dumana katıyor. 30.Vh5+ Şg8 31.dxe6 Kfe8 32. Fh6 (D8) Siyah terk etti. 1-0 Beyaz’ın üstünlüğü tartışılmaz ve g7 karesine yapılan baskı kesin sonuç verir.
Anatoly Karpov – Garry Kasparov, Dünya Şampiyonluğu Maçı, 16. Oyun, Moskova, 1985
Bir yıl önce Karpov beraberlikler dışında 5-3 öndeyken doktorların Karpov’un oyuna devam etmesinin ölüm riski taşıdığını belirten raporlarına dayanarak FIDE Başkanı Compamanes’in kararıyla sonuçsuz ertelenen Dünya Şampiyonluğu Maçı Moskova’da Çaykovsky Konser Salonu’nda baştan başladı. 15. Oyundan sonra skor 7,5-7,5 idi. Yasser Seirewan’ın Satrançta Kazandıran Harika Oyunlar ve Igor Stohl’un Kasparov En İyi Satranç Partileri kitaplarında da belirtildiği gibi bu oyun Dünya Şampiyonluğu maçının sonucunun belirlenmesinde anahtar rolü oynamış ve bu oyunu kazanmasıyla Kasparov ipleri bir daha bırakmamak üzere eline geçirmiştir. Oyunda Beyaz’ın 31.fxg4 hamlesinden sonra oluşan konumda (D9) Siyah’ın en en güvendiği taşı herhalde d3 karesine yerleşen attır. Seirawan’ın aktardığına göre Raymond Keene ve David Goodman’ın Moskova’da Manevralar kitabında yazdıkları gibi “bu taş, hayatına at olarak başladı ancak kısa sürede merkezde canavarlaşmış ahtapota dönüştü.” Bu atın heybetli duruşuna karşılık tahtada vezir kanadına itilmiş beyaz atların oyuna hiç etki edemeyişleri de hemen göze çarpıyor.
31…Vd4+ 32. Şh1 “Yapılacak başka hiçbir şey yok. 32.Kf2 Af6! 33.h3 Vxf2+ 34.Vxf2 Axf2 35.Şxf2 Fxb1! 36.Kxb1 Kc2+ 37.Şg1 Ke3 Siyah kazanır.” (Y. Seirawan) 32…Af6! 33.Kf4 Ae4!! (D10)
Diğer at da geldi olay yerine hedef boğmaca matı. 34.Vxd3 Diğer atı almak Beyaz’a her şeyini kaybettirir. 34.Kxe4 Kxe4 35.Vxd3 Vxd3 36.Kxd3 Ke1+ 37.Ff1 Kxf1+ 38.Şg2 Fxd3
34…Af2+ (D11)
35.Kxf2 Fxd3 Beyaz kaybettiği vezirinin karşılığında koparabildiği kadar materyal almaya çalışıyor. 36.Kfd2 Ve3! 37.Kxd3 Kc1!! 38.Ab2 Vf2! 39.Ad2 Kxd1+ 40.Axd1 Ke1+ (D12) Beyaz terk etti. “İkna edici” diyor, Seirawan, 41.Af1 Kxf1+ 42.Fxf1 Vxf1+ ve mat var.
Oyunun tamamını buradan Anatoly Karpov vs Garry Kasparov (1985) Brisbane Bombası (chessgames.com) izleyebilirsiniz.
Garry Kasparov – Molly Nesham, St. Louis, 2017
Kasparov, 2017’de, ABD’de bir çok masa gösterisinde eski günlerini hatırlatan görkemli fedalarla süslüyor oyununu. (D13)’teki konum onun yani Beyaz’ın 16.Af5 hamlesinden sonra oluşmuş. Kasparov figürlerini vezir kanadına aktarıp mat atağı düzenlemek istiyor. Rakip 16…exf5 oynarsa bir kayıp söz konusu değil, d5’teki at boşta. Oyun şöyle sürüyor: 16…Kfe8 17.Fxd5 exd5 18.Vg4!(D14)
Mat tehdidi görülüyor. 18…Ff8 19.Ah6+ Şh8 20.Axf7+ Şg8 Yıkım başladı. 21.Ah6+ Şh8 22.Ad6! Kf7 Siyah, 22…gxh6 oynayamaz, 23.e6+ mat olur. 23.Vf4 (D15) Yine alamazdı bu atı Siyah ama aldı, 23…gxh6?? 24.e6+ Şg8 25.Vf7!!+ (D16) Bu vezir fedası hesapta yoktu! 25…Kxf7 26.exf7# 1-0
Garry Kasparov – Veselin Topalov, Wijk aan Zee, 1999
Kasparov En İyi Satranç Partileri adlı 2 ciltlik kitap yazan GM Igor Stohl, bu oyunu yorumlamaya başlarken “”Bu parti, Kasparov’un kariyeri boyunca sergilemiş olduğu muhtemelen en harikulade kombinezonu içerir. Kombinezonun değeri, rakibinin gücü göz önünde bulundurulduğunda daha artmaktadır.” diye yazmıştır. Kasparov’un kendisi de bu oyun için “Bu tarihten sonra en iyi oyunumun henüz oynanmamış olduğu hususunda insanları ikan etmem epey zor olacak!” demiştir. Oyunun en kritik yeri şüphesiz (D17)deki konumdur. Kasparov, çok enerjik bir biçimde 24.Kd4!! oynamış, Topalov ise masa başında 15 dakika düşündükten sonra kale fedasını kabul etmiştir. Ancak uzun zamandır bu fedanın doğruluğu tartışılmaktadır. Stohl, kale fedasının zorunluluğuna işaret ederken Beliavsky ve Mihailchishin 24.Kxd4 yerine 24.Ac6 önererek Kasparov’un kombinezonunun “kuru gürültü” olduğunu ileri sürmüşlerdir.(I. Stohl, Garry Kasparov En İyi Satranç Partileri Cilt 2 s.197 Çev. Alper Efe Ataman) 24…cxd4 25.Ke7+!! (D18)
Kasparov ikinci kalesini de kurban ediyor, niye ki? Muhtemelen siyah şahı kendi mahallesine çekmek için… 25…Vxe7? 26.Vd4+ Şb8 27.Vb6+ sonrasında Beyaz, mat eder. Topalov, ikinci kaleyi almıyor, şahını haramilerin arasında karanlık yollara çıkarıyor.
25…Şb6 26.Vd4+ Şxa5 At da gitti. 27.b4+ Şa4 28.Vc3? (D19)
Sonradan yapılan yorumlarla bu hamleden önce 29.Ka7 oynanmasının daha etkili olacağı anlaşılmıştır. 28….Vxd5 29.Ka7 Fb7 30.Kxb7 Vc4 31.Vxf6 Şxa3? 32.Vxa6+ Şxb4 33.c3+ Şxc3 34.Va1+ Şd2 35.Vb2+ Şd1 36.Ff1!(D20)
Fil alınamıyor. 36…Vxf1 27.Vc2+ Şe1 28.Ke7+ ve mat.
36…Kd2 37.Kd7! Kxd7 38.Fxc4 bxc4 39.Vxh8 (D21)
Kavga bitti, sonraki hamleler önemsiz.39… Kd3 40.Va8 c3 41.Va4+ Şe1 42.f4 f5 43.Şc1 Kd2 44.Va7 Siyah terk etti. 1-0
Bazıları bu oyuna Kasparov’un Ölümsüzü, bazıları 20. Yüzyılın İncisi diyor.
Oyunun tamamını buradan 20. Yüzyılın İncisi: Kasparov-Topalov, Wijk aan Zee 1999 | chess24.com izleyebilirsiniz.
KASPAROV’UN OYUNLARINDAN SEÇME KONUMLAR
2.
1) Beyaz nasıl kazanır? 2) Beyaz nasıl kazanır?
- Garry Kasparov – Vladimir S. Antoshin, Baku, 1980 oyununda Kasparov 22.Kxc7! kale feda ederek devam etti. Kaleyi almaktan başka seçenek yok. 22…Şxc7 23.Va7+ Şc6 24.Kc1+ Vc5 (24…Şb5 25.Ad4#) 25.Kxc5 bxc5 26.b4 cxb4 27.axb4 Khe8 28.Ae7+ Şd6 29.Vc5+ Şe6 30.Axd5 Siyah, terk etti. 1-0 Kalelerden biri düşüyor: 30…Kxd5 31.Vc6+
- Garry Kasparov – Lajos Portisch, Niksic, 1983 oyununda 20. hamleden sonra oluşan konumda Kasparov adeta Alekhin’in ruhunu çağırmış masaya! 21.Fxg7!! Şxg7 22.Ae5 Kfd8 23.Vg4+ Şf8 24.Vf5 f6 25.Ad7+ Kxd7 26.Kxd7 Vc5 27.Vh7 Kc7 28.Vh8+ Şf7 29.Kd3 Ac4 30.Kfd1 Ae5 31.Vh7+ Şe6 32.Vg8+ Şf5 33.g4+ Şf4 34.Kd4+ Şf3 35.Vb3+ Siyah terk etti. 1-0
3. 
3) Beyaz nasıl kazanır? 4) Beyaz nasıl kazanır?
3) Garry Kasparov – Ulf Andersson, Tilburg, 1981 oyununda Kasparov, kombinezona Siyah’ın savunma blokunu dağıtan at fedasıyla başlıyor. 24.Axf6!! gxf6 25.Vg6+ Şf8 26.Fc1! d5 27.Kd4! Ad6 28.Kg4 Af7 29.Fxh6+ Şe8 30.Fg7 Siyah terk eder zira h piyonu vezir olur. 1-0
4) Garry Kasparov – Leonid Yurtaev, Moskova, 1981 oyununda Beyaz, oyunu bitiren parlak kombinezona vezirin yolunu açan piyon fedası ile başlıyor. 28.g6! hxg6 29.Kxe6 fxe6 30.Vh6 Kb7 Siyah, son hamlesinin yetersizliğini görüp terk etti. Zira, 31.Vxg6 Şh8 32.f7 Vf8 33. Kf6’dan sonra mat olmamak için Siyah vezirini vermek zorunda kalır. 1-0