SATRANÇ KÖŞESİ / Mustafa YILDIZ
24. PİYON KOMBİNEZONLARI
Piyonlar, ancak bir kare önlerindeki rakip taşlara saldırabilmelerine karşın çatal atmak, hat açmak, kare boşaltmak gibi birçok taktik temada büyük roller üstlenir. Hele son yataya yaklaşan piyonlar çoğu kez oyunun sonucunu belirleyici olurlar. Piyonlar küçüktür ama içlerinde büyük enerjiler yüklüdür.
İlerlemiş piyonlardan geçer piyon oluşturma yöntemini öğrenmeliyiz.
(D1)’deki konumda Beyaz, üçlü piyonlardan ortadakini sürerek geçer piyon elde eder ve kazanır. İki piyon feda eder ve son piyonunu vezire yükseltir. 1.b6! Bu yarma hamlesi karşısında Siyah çaresizdir. Siyah, hangi piyonla yerse b6’yı Beyaz, diğer dikeydeki piyonu sürer: 1…axb6 2.c6! bxc6 3.a6 ve uzak geçer piyon vezir 2 hamle sonra vezir olur. Veya 1…cxb6 2.a6! bxa6 c7! Aynı şey.
Konumun gereği olarak piyon, vezir yerine daha düşük değerde bir figüre yükseltilebilir, çoğu kez bir ata. (D2)’deki konumda Siyah, 1…Kf1+ 2.Kxf1 Vh2+! Konuma özgü başarı için vezir gözden çıkarılmalıdır. 3.Şxh2 gxf1A+ İşte piyon vezir yerine ata dönüştü. Şah ve vezire çatal atan at oyunun sonucunu belirler. 0-1
Janowski – Lasker,Paris, 1909 oyununda Siyah, yukarıdaki konumda (D3) piyon sürüşü ile beyaz şaha vezir ile saldırıya geçiyor, ayrıca piyonun boşalttığı g5 karesine at oturarak atağa destek verecek 29…g4! Beyaz sıkıntının büyüklüğünü yeni anladı. Beyaz şah değil sadece, figürler de tehlike altında ve işe yarar bir savunma hamlesi de yok. 30.Fe2 Ag5 (30.fxg4 31.Ag5 veya 30.Şg1 31.Ag5 veya 30.e5 31.Ag5 Hepsinde Siyah çok üstün. 31.fxg4 f3! Piyon çatalı. 32.Kg3 fxe2 Filini yitiren Beyaz tek etti. 0-1 Oyunun tamamının buradan https://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1064720 izleyebilirsiniz.
Schewe – Rubinstein, Ostende, 1907 oyununda Beyaz, (D4) teki konumu eksik değerlendirdi, hemen 35.Vxh7 Şxh7 ile vezir fedası yaptı ve 36.hxg6++ Şxg6 37.Kh6+ Şg5 38.Kh5+ hamleleri sonunda 3 Fotoğraf konumu gerçekleşeceğinden oyun berabere bitti. ½ – ½ Büyük balık kaçtı. Oysa 35.g5! Ve6 Şimdi vezir fedası: 36.Vxh7 Şxh7 38.hxg6++ Şxg6 39.Kh6+ Şg5 40.Şf3+ mat olurdu. Oyunun tamamını buradan https://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1119684 izleyebilirsiniz.
Yukarıdaki konumda (D5) Beyaz piyonlar, karşılarında büyük güç olarak yer alan siyah vezir ve file rağmen mat kombinezonu oluşturuyor: 1.h4+ Şf5 2.g4! hxg4 Siyah şah kendi taşları tarafından kuşatılıyor. 3.Kf4+!! Fxf4 4.e4+ ve mat. Son kalan bir piyon canına okudu siyah şahın.
(D6)’daki konumda Joecks – Şabalov, Hamburg, 1999 oyununda Siyah, tehdit altındaki filini umursamıyor ve 20…h5 ile vezire saldırıyor. Beyaz, 21.Vxg5 Ah3+ ve 21. Vg3 Ae2+ çatalları nedeniyle veziri kaybedeceği için 21.Vf5 oynamıştır. Buna rağmen 21…g6 piyon saldırısı ile tahtanın ortasında kapana kısılmıştır.
Kandıralı Emre Gülekin’in internette beyaz taşlarla oynadığı bir oyundan alınan konumda(D7) merkezi işgal eden piyonların rakip şah için ne kadar tehlikeli olabileceklerini görüyoruz. 14.Ac7+ Şe7 15.d6# Ne demiş atalarımız? Zafer süngünün ucundadır. İlerlemiş piyonlar süngüye ne kadar da benziyorlar! Oyunu buradan https://lichess.org/hpy8fubs/white izleyebilirsiniz.
Denesh, 1930 etüdünden alınan konumda (D8) Beyaz bingeç piyonlarından birini vererek Siyah’ı zugzwanga zorluyor. 1.a6! bxa6 2.a5 Şe8 3.Şc5! d3 Siyah’ın, vezir çıkartma umudu bir sürprizle boşa çıkacak. 4.Şd6 d2 5.Şe6 d1V Siyah vezir çıkartmasına çıkarttı ama mat oldu. 6.f7# 1-0
Şehriyar Mamedyarov – Hikaru Nakamura, Meltwater Şampiyonlar Turnuvası, 2021 oyununda (D9) Beyaz!ın ayrık piyonları, Siyah’ın merkezdeki geçerinden daha hızlı ilerliyor. Mamedyarov, filinin tehdit altında olmasını umursamayıp 82.f6 oynuyor. (Eğer 82…Axc3 83.f7 Şe7 84.Şg7 ve sonra Beyaz vezirine kavuşur.) 82…Şe6 83.h5! Af4+ 84.Şg5 Ah3+ 85.Şg4 Af2+ 86.Şf4 1-0 Oyunu buradan https://www.chessbomb.com/arena/2021-champions-chess-tour-finals/06-02-Mamedyarov_Shakhriyar-Nakamura_Hikaru izleyebilirisiniz.
Hikaru Nakamura – Wesley So, Meltwater Şampiyonlar Turnuvası Finali, 2021 oyununda(D10) sonucu şah kanadındaki bağlı geçer piyonlar belirliyor. 66.g5 Fe4 67.Ag4 Kg2 68.Axe5+ Şe7 69.g6 1-0
Levon Aranian – Magnus Carlsen, Meltwater Şampiyonlar Final Turu, 2021 oyununda Beyaz, f piyonun ilerleyişiyle oyunu kazanıyor.(D11) 33.f6! Vxc3 Siyah da merkezdeki bağlı geçerlerine güveniyor ama onları oynamaya fırsat bulamıyor. (EğerSiyah, 33…Kxf6 oynasaydı.34.Af7 at çatalı vardı.) 34.f7! Ac4 35.Ae6! Vd2+ 36.Şh3 Ae5 37.Axf8 Af3 38.Ad7+ Şa8 39.Vh5 Axe1 40.f8V Siyah terk etti. 1-0 Oyunu buradan https://www.chessbomb.com/arena/2021-champions-chess-tour-finals/08-01-Aronian_Levon-Carlsen_Magnus izleyebilirsiniz. Wesley So – Timur Recebov, Meltwater Şampiyonlar Final Turu, 2021 oyununda (D12) Siyah, h piyonunun desteğiyle g2 karesinde mat planlıyor: 22.h3 23.Ff1 hxg2 24.Fe2 Ag5 (g2 piyonu alınamaz. Siyah Kg8 ile baskıyı arttırır.) 25.d5 Vh5 Beyaz’ın piyon sürüşü konumla ilgili değil belli ki önlem kalmamış. Siyah, bu kez Vh1 ile mat tehdidinde bulunuyor. Beyaz terk etti. Eğer 26.Şxg2 Vh3+ 27.Şg1 Axf3+ 28.Fxf3 Kg8+ veya 26.Ah2 Ah3+ Her iki devam yolunda Beyaz umutsuz. 0-1
Oyunu buradan https://www.chessbomb.com/arena/2021-champions-chess-tour-finals/06-04-So_Wesley-Radjabov_Teimour
(D13)’teki konumda Beyaz, rakibinin vezirini ve filini üzerine çekerek ona bir tuzak kuruyor. 1…Vxg4?? (1…Vg6 ile direnilebilirdi.) 2.Vxg4 Fxg4 3.f6+ ve mat. Siyah için büyük şaşkınlık. 1-0
Caro-Kan Savunmasını iyi bilen Bremenli Carls’ın hazırladığı oyunda, 1.e4, c6 2.d4, d5 3.Ac3, dxe4 4.Axe4, Af6 5.Ag3, h5 6.Fg5? h4 (D14) Bu piyonun ilerleyişi 6.h4 ile durdurulmalıydı. 7.Fxf6 hxg3! 8.Fe5 Kxh2 9.Kxh2 Va5+ 10.c3 Vxe5! 11.dxe5 gxh2 ve piyonun yükselişi önlenemez. (10.Vd2 gxf2 + ile kazanırdı.) 0-1
(D15)’teki konumda Siyah’ın iki atı da tehdit altında, biri gidecek. Acaba Siyah, figürünü geri alabilecek mi? Evet. 1…Ae7 2.Fxe4 f5 3.Fd3 e4 Piyon çatalı ile iki beyaz figürden biri düşer.
Bir anda yıldızı parlayıp süper büyük ustalar arasına adını yazdıran İranlı genç satranççı Alireza Frouzja Norveç Altibox 2020 Turnuvası 9. Turunda Dünya Şampiyonu Magnus Carlsen karşısında kendisine beraberlik sağlayan doğru hamleyi bulamadı 69.c3? oynadı ve Carlsen’in 69…c5 yanıtı üzerine oyunu terk etti. Çünkü birkaç hamle sonra piyonunu koruyamaz duruma düşecekti. Uzak oppozisyon sağlayan 69.Şd2 tek doğru hamleydi. Önemli not: Uzak oppozisyonda iki şah arasında tek sayıda kare uzaklığı olmalıdır.
Sorular:
ESKİ BİR SORU: SATRANÇ NEDİR?
ÇÖZÜMLER
- 1…f4! 2.gxf4 gxf4 Bağlı geçer piyonlar sonucu belirler. 3.Şd1 f3 4.Şe1 Kg8 5.Şf1 Kd8 6.Şe1 f2+ ve Siyah piyonunu vezire yükseltir.
- Ueynsten – Rode, Lon Oayn, 1977 oyununda oluşan konumda Siyah, zayıf oynamış ve kaybetmiştir. Oysa 1…f4! Etkili yarma hareketi ile kazanabilirdi. 2.gxf4 gxf4 3.Şd4 e3! 4.fxe3 f3! 5.gxf3 h4 ve kenar piyonu tutulamaz. 0-1 (+.Şd3 f3! 5.gxf3 h4 6.Şe2 h3 7.Şf1 e2+ de kurtarmazdı.)
- Capablanca – Ed. Lasker, Londra, 1914 oyununda oluşan konumda “Satranç Makinası” Capablanca, 1.h6 oynadı ve rakibi terk etti. Zira, 2.g6’ya karşı savunma yok.
- Hayır! Bu İspanyol Açılışı’nda ünlü bir tuzaktır. Siyah’ın vezir kanadı piyonları beyaz fili boğar. 1.Vxd4 c5 2.Vd5 Fe6 3.Vc6+ Fd7 4.Vd5 c4 ve fil hapis.
- 1.g6+ fxg2 Küçük piyon büyük kombinezonun kapısını açıyor. 2.Vxb2 Fxb2 3.Ag5+ Şh6 4.Kh8# veya 1…Şxg6 2.Fe4+ Şh6 3.Şh8# Daha kısa bir ömür! Veya 1…Şh6 2.Kh8 Şxg6 3.Fe4# 1-0
YARARLANILAN KAYNAKLAR
1.Başarıya Giden Yol / Peyço Peev
2. Satrançta Açılışlar ve Açılış Tuzakları / E. Snosko – Borovsky
3. Satranç Ders Kitabının Uygulaması / Dr. Victor Alexandrovich Pozharsky
4. Practical Chess Endings / Irving Cherne
5. Şahmatnoy Kombinastni Praktikom – İkov Nenyştadt