27. KOMBİNEZON SANATININ BÜYÜK USTALARI
3. Akiba Rubinstein (1882 – 1961)
Sanayi devrimi sonrasında bilim ve teknolojideki baş döndürücü gelişmeler hayatın her alanına olduğu gibi satranca da büyük yenilikler getirdi. I. Dünya Şampiyonu William Steinitz’in koyduğu ilkeler doğrultusunda “Konumsal Satranç” ortaya çıktı ve süreci zamanımızda da devam eden yeni bir dönem açıldı. İşte bu yeni dönemin öncü uygulayıcıları, satrançta Stenitz takipçileri olarak bilinen Lasker, Tarrasch, Marshall, Capablanca ve Rubinstein ve birkaç ünlü isim daha Schlechter, Spielmann, Maroczy… sayılabilir. Aralarında üç Dünya Şampiyonu olan yukarıdaki isimlerden kombinezon sanatının uygulayıcısı olarak neden Rubinstein’ın seçildiğine gelince, Richard Rety’nin Satrançta Büyük Ustalar Modern Görüşler kitabında yetkeyle belirttiği gibi onun, bilimsel satranç stilini en yüksek sanatsal düzeye getirmesi bu seçim için yeterli bir gerekçedir. Bilimsel satrancın tekniği hakkında son sözü Rubinstein’in söylediğini belirten Rety, onun oyunlarında görülen kombinezonlar hakkında şu iddialı görüşü ileri sürer: “Rubinstein’ın oyunlarından seçilecek parlak kombinezonlar seçkisi, kombinatif stile sahip olmakla ünlenen oyuncuların kombinezonlarından daha zengin olurdu.” Kasparov’a göre de “düşüncelerinin derinliği ile herkesi hayretlere düşüren bu büyük satranç sanatçısı (Rubinstein), net ve mantıklı oyun tarzından dolayı düzgün ve muazzam kabartmaları hayranlık uyandıran antik heykeltıraşlarla kıyaslanıyordu.”
Akiba Rubinstein, 1882’de Polonya’da, Staviak – Lodz’da doğdu. Lehçe, Rusça ve Almanca konuşabilen Rubinstein, ilk kez katıldığı 1906 Ostend turnuvasında 3. olunca adı satranç dünyasında öne çıktı. Daha sonra birçok turnuvada birincilik kazandı. Dünya Şampiyonu Lasker’e en uygun rakip olarak görülürken patlak veren “Büyük Savaş” sinir sistemini allak bullak etti. 1. Dünya Savaşı sonrasında o artık eski gücünde değildi. 32 yaşında satrancı tamamen bıraktı ve sonraki yaşamının çoğunu akıl hastanesinde geçirdi. Dünya Şampiyonu olamayan ünlü satranççılar içinde belki de bu unvana en yakışan isim Rubinstein’dır.
İşte onun en görkemli oyunu:
Gersz Rotlewi – Akiba Rubinstein, Lodz, 1907
1.d4, d5 2.Af3, e6 3. e3, c5 4. c4, Ac6 5.Ac3, Af6 6.dxc5, Fxc5 7.a3, a6 8. b4, Fd6 9.Fb2, 0-0 10. Ve2, Ve7 11. Fd3, dxc4 12. Fxc4, b5 13. Fd3, Kd8 14.Ve2, Fb7 15. 0-0, Ae5 16.Axe5, Fxe5 17. f4, Fc7 18.e4, Kac8 (D1)
Buraya kadar taraflardan sonuca etki edecek bir gaf gelmedi, oyun dengede. Beyaz’ın fillerinin önünü açmak için merkez piyonlarını sürme hevesi hata sayılabilir mi bilemem ama o sürüşler, rakibe yaradı sonuçta. Ve birazdan bu sakin düzlükte büyük bir fırtına kopacağını kim tahmin edebilirdi?
19.e5, Fb6+ 20. Şh1, Ag4! (D2)
“Bu hamle (20…Ag4), 19.e5 öncesinde önemsenmemiş” diyor Kasparov, Benim Ustalarım’da.” Oysa hem 21.Vxg4 Kxd3 hem 21.Fxh7+ Şxh7 22.Vxg4 Kd2 (D3a) hem de 21.Ae4 Kxd3! 22.Vxd3 Fxe4 23.Vxe4 Vh4 24.h3 Vg3 25.hxg4 Vh4# (D3b) varyantları kötüdür. (Kasparov)
21.Fe4, Vh4 22.g3, Kxc3!! (D4)
“Romanovsky’ye göre tüm zamanların en iyi kombinezonlarından biri.”
23.gxh4
Veziri mecburen almak gerekir çünkü ne 23.Fxc3, Fxe4+ 24.Vxe4, Vxh2# (D5a) ne de 23.Fxb7, Kxg3! 24.Kf3, Kxf3 25.Fxf3, Af2+ 26.Şg1 Ax4+ 27.Şf1, Ad2+ 28.Şg2, Axf3 29.Vxf3 Kd2+ (D5b) varyantları umut bırakır. (Kasparov) ve (Knaursschachbuch)
23…Kd2!! (D6) “İkinci şok! Dillere destan bir kombinezon.” (Yasser Sairawan – Satrançta Kazandıran Taktikler)
Siyah kaleler sel olup akıyor. “Böyle hamleler ebediyet kokuyor.” diye yazıyor ‘Akiba Rubinstein’ kitabında Y. Razuvayev. (Kasparov)
Burada, 25.Fxc3 Fxe4+ 26.Vxe4 Kxh2# (D7a) Benzer bir sonuç, 25.Fxb7 Kxe2 26.Fg2 Kh3! 27.Fxh3 Kxh2# Keza yine 25.Vxg4 Fxe4+ 26.Kf3 Kxf3 27.Vg2 Kf1+ 28.Kxf1 Fxg2# (D7b) ile de aynı sonuç alınacaktır. (Seirawan)
24. Vxd2 Fxe4+ 25.Vg2 Kh3!! (D8)
“Kaçınılmaz Kh2+ matından dolayı Beyaz terk eder. 0-1 Gerçekten de Rubinstein’ın Ölmez Partisi.” (Kasparov)
Akiba Rubinstein, bir simultane gösteride.
Rubinstein’dan kalan kombinezon örnekleri:
Frank Marshall – Akiba Rubinstein, Lodz, 1908
Birkaç hamle öncesinde b7 piyonunu vererek beyaz veziri savunmadan uzaklaştıran Rubinstein, sarsıcı bir darbe indiriyor. (D9)
37…Kxf3!!
“38.Şxf3, Kf8+ 39.Şg3, Ve4 40.Kf1, Kf3+ 41.Şh2, Vxg4 42.Ag3, Şf7 ve sonra Beyaz, 43…Af4’e karşı çaresizdir. Veya 38.Şxf3, Kf8+ 39.Şg2, Ve4+ 40.Şg1 Vxg4+ 41.Ag3 Kf3!(D9a) ve sonrasında Beyaz’ın …h5, h4 tehdidine karşı etkili bir savunması yoktur. Bu devam yollarında dikkate değer olan, sürdürüm yolu kadar yapılan bekleme hamleleridir. Bunlara Rubinstein’in oyunlarında çok sık rastlanır. Bu onun kombinezonlarına bir satranç problemi büyüleyiciliği kazandırır.” (R.Rety- Satrançta Büyük Ustalar Modern Görüşler)
Beyaz, oyunda şu yolu deniyor:
38.Vxc8, Ve4 39.Şg1, Ae3! (D10)
Beyaz, atı alırsa iki hamlede mat olur: 40.fxe3 Vxg4+ Şh2 Kh3#
40.Ag3, Kxg3+ 41.fxg3, Vb1+ 42.Şf2,
Eğer, 42.Şh2 oynarsa 42…Axg4+ 43.Şh3 Vxh1+ 44.Şxg4 h5# var.(Rety)
42…Axg4 43.Şe2 Ve4+ (D11)
Beyaz terk etti. Çünkü 6 hamlede mat oluyor. 0-1
Oyunun tamamını buradan Frank Marshall vs Akiba Rubinstein (1908) Londra’nın Yakıcı (chessgames.com) izleyebilirsiniz.
Akiba Rubinstein – Emanuel Lasker, St. Petersburg, 1909
Yukarıdaki konumda (D12) “…Kxe3 tehdidine karşı Beyaz’ın 16.g3 oynaması zorunlu gibi ve bu durumda Siyah’ın saldırısı çok güçlü olacaktır.” (Rety)
16.Kc1! “Lasker’e katılıyorum çok ince bir tarz!” (Gary Kasparov)
16…Kxe3 Dünya Şampiyonu tuzağa düşüyor.
“16…Şb8 17.Kc5 Vf4 18.d5 Kxe3 19.Vc1! Ke4 20.dxc6 bxc6 21.Vc3 varyantında da Siyah kötü durumda kalırdı.” (Kasparov)
17.Kxc6+, bxc6 18.Vc1!! (D13)
“İnanılmaz! Herhalde Siyah, yalnızca çıkarına olan 18.fxe3 Vxe3+ 19.Şh1 Kxd4 varyantını hesaplamıştı.” (Tarrasch)
İşte mucize! Siyah, ne oynarsa oynasın, Beyaz, elindeki fazla piyonla oyunu kazanır. (Rety)
Lasker, 40. hamlede terk etti. 1-0
Oyunun tamamını buradan Akiba Rubinstein vs Emanuel Lasker (1909) İlk Toplantı (chessgames.com) izleyebilirsiniz.