25. KOMBİNEZON SANATININ BÜYÜK USTALARI
Önceki bölümlerde incelediğimiz taktik motifleri oyunlarında ustalıkla kullanan ve satranç tarihine unutulmaz kombinezonlarla adlarını yazdıran büyük ustaları kronolojik olarak anacağız.
- Adolf Anderssen(1818-1879)
Bu iki güzel oyununu B.J. Withuis – H.Pfleger’in kaleme aldıkları ve Türkçemize Alev Gönçer ve Selim Palavan tarafından Gençler İçin Satranç adıyla çevrilen Alman Satranç Federasyonunun Resmi Okul Ders Kitabı’ndan alıntılıyorum, arasına da Kasparov’un Benim Ustalarım -5. Ciltlik bu değerli yapıtın ne yazık ki yalnızca 1. cildi Türkçeye çevrilebilmiştir.- kitabındaki yorumları katıyorum :
Ölmez Parti… Neden böyle bir ad? Çünkü o zamanın satranççıları bu oyundan çok etkilenmişlerdir. Neden etkilenmişlerdir? Çünkü Beyaz, mat edebilmek için çok taş feda etmiştir ve satranç dünyasında “Ruh maddeyi yendi” denmiştir.
Beyaz: Adolf Anderssen – Siyah: Lionel Kieseritzky, Londra, 1851
1.e4, e5 2.f4, exf4 3.Fc4, Vh4+ 4.Şf1 b5
Bu açılışın ismi “Kabul Edilen Şah Gambiti”dir. Beyaz, siyah şaha karşı hücumu başlatmak için bir piyon feda etti. Siyah, rakibinin bu hediyesini geri vermek için acele ediyor.
5.Fxb5, Af6 6.Af3, Vh6 7.d3, Ah5 8.Ah4, Vg5 9.Af5, c6 10.g4, Af6 (D1)
Beyaz, büyük bir gelişme üstünlüğü elde etmek için şimdi bir figür (fil) feda ediyor. Yani, diğer figürleri için bir figürün eksikliğinin o kadar önemli olmayacağı şekilde ‘aktivite’ elde etmeyi ümit ediyor. Bunu elbette tam olarak hesaplayamazsın – çünkü buna kalkışsan deli olursun. Fakat iyi satranççılar, “değer –değmez” sorusunun yanıtını hissederler. Bu gibi hallerde “entüisyon” (sezgi) deyimi kullanılır. Bu da ispat edemeyeceğin halde bir şeyi bildiğin anlamına gelir.
10.cxb5 (Filin güzel, sezgisel fedası-Kasparov)
11.g4, Af6 12.h4, Vg6 13.h5, Vg5 14.Vf3!
Beyaz figürlerin aktivitesini görüyorsun Şimdi Beyaz, siyah veziri 15.Fxf4 ile kazanmayı tehdit eder, vezir ise bir yere gidemez. Bunun için:
14…Ag8
Şimdi siyah vezir hiç olmazsa geri gidebilir ama siyah figürlerin gelişimi gerçekten acınacak durumdadır.
15.Fxf4, Vf6 16.Ac3 (D2)
Açılışları anlayarak, akıllı, mantıklı oynamanın ne kadar iyi olduğunu şimdi daha iyi anlayabilirsin. Beyaz, her yerde aktif durumdadır, Siyah ise daha deliğinden dışarıya çıkamadı. Bunu şimdi yapıyor fakat iş işten geçtikten sonra.
16…Fc5
Kurnazca bir hamle. Şimdi Beyaz, kalesini g1 hanesinden hareket ettirip zaman kaybederse Siyah, bir figür daha geliştirebilir.
17.Ad5, Vxb2
Bütün tahta alevler içinde. Şimdi iki beyaz kale tehdit altındadır fakat Beyaz’ın, o zamanlar Dünya’nın en kuvvetli satranççısı sayılan Prof. Anderssen’in sinirleri sağlamdır.
18.Fd6! (D3)
(Mükemmel kombinezonun başlangıcı, yalnız doğruluğu kuşkuludur – Euwe)
Siyah ne yapmalıdır? Beyaz fili alırsa gelişmiş yegane figürünü değiştirmiş olur ve bu takdirde 19.Axd6+ hamlesi sayesinde Beyaz, zaman kazanıp kat’i emniyete girebilir. Bu sebepten dolayı Siyah, mümkün olduğu kadar çok “yutuyor”:
18… Fxg1? (Steinitz’in arkasından Reti’nin de gösterdiği gibi 18…Vxa1+ 19.Şe2 Vb2! Yapmak gerekirdi.-Kasparov) 19.e5!, Vxa1+ 20.e5 Aa6 (D4)
Beyaz şimdi 3 hamlede mat eder. Çok zor fakat olağanüstü güzel.
21.Axg7+ Şd8 22.Vf6+!! Axf6 23.Fe7# 1-0
(Neredeyse bütün kombinezonun yanlışlığını affettirecek son derece zarif bir final- Euwe)
Yaprak Dökmeyen Parti
Bu oyun, “Her Dem Yeşil”, “Daima Yeşil” (Almanca “Immergrün”, İngilizce “evergreen”) olarak adlandırılmıştır çünkü bu parti satranççıların yüreklerini hem kışın hem de yazın çiçek açan dal gibi sevindirir.Bu parti yüzbinlerce insan tarafından incelenmiştir
Beyaz: Adolf Anderssen – Siyah: Jean Dufresne , Berlin,1852
1.e4, e5 2.Af3, Ac6 3.Fc4, Fc5 4.b4, Fxb4 (D5)
Bu açılışın ismi ‘Evans Gambiti’dir. Evans, bu piyon fedasını 1824 senesinde uygulamış İngiliz deniz kaptanıdır. Figürleri mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde oyuna sokmak için bir piyon feda etmiştir.
5.c3, Fa5 6.d4,exd4 7.0-0, d3 8.Vb3, Vf6 9.e5, Vg6 10.Ke1, Age7 11Fa3 b5 (D6)
Şimdi Siyah, bir piyon geri vermektedir. O da figürlerini mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde oyuna sokmak istiyor.
(Anderssen’in öğrencisi Jean Dufresne, oldukça iyi bir usta ve popüler satranç kitaplarının yazarı olmuştur. _Kasparov)
12.Vxb5, Kb8 13.Va4, Fb6 14.Abd2, Fb7 15.Ae4, Vf5? (D7)
Siyah, rok yapmalıydı. Bunu usta Dufresne de biliyordu fakat rok için biraz bekleyebileceğini sanıyordu. Dikkat etmedikleri takdirde ustaların bile kaybedebildiğini şimdi göreceksin. Öyle ise daima mümkün olduğu kadar çabuk rok yap!
(Lasker’in belirttiği gibi artık bariz 15…d2! 16.Aexd2 0-0 varyantı gerekliydi – Kasparov)
16.Fxd3 Vh5
Beyaz,Ad6+ veya Af6+ hamlesi yardımıyla veziri almakla tehdit ediyordu, bunu gördün mü?
17.Af6!! (D8)
Parlak bir kombinezonun başlangıcı. Bir kombinezon az çok zorunlu hamleler serisidir. Bir taraf, öbür tarafa belli yanıtları vermeye zorlamaktadır. Buna ait varyantları bulabilirsen çok iyi olur.
17…gxf6 18.exf6, Kg8 19.Kad1!!
(Bu hazırlık hamlesi fevkalade hayranlık uyandıran bir olay gibi yorumlanmaktadır. Oysaki bu hamlenin iler tutar bir yanı yoktur. 19.Fe4 hamlesi daha kuvvetliydi. Buna karşılık kale ile yapılan tuzak hamlesi Beyaz’a ani ve unutulmaz bir zafer sağladı. – Kasparov)
Vxf3? (D9)
İşte Beyaz bu hamleyi bekliyordu. Partinin parlak sonu şöyle oldu:
20.Kxe7+, Axe7
(Gerçekten de bir satranç şaheseri yaratmak için rakibin yüce gönüllülüğü şarttır! Günümüz profesyoneli ve doğal olarak bilgisayar burada tereddütsüz 20…Şd8 yanıtını vererek ani hezimetten kurtulurdu: 21.Kxd7+! Şc8! 22.Kd8+! Şxd8 23.Fe2+ ad4 24.Fxf3 Fxf3 25.g3! Fxd1 26.Vxd1 c5 27.cxd4 cxd4 28.Fe7+ Tatsız ama kazanç bir oyun sonu. – Kasparov)
21.Vxd7!, Şxd7 22.Ff5++, Şe8 23.Fd7+, Şf8 24.Fxe7# 1-0
Evet, işte eskiden böyle oynuyorlardı.
(“Her iki oyunda da Anderssen’in rakiplerini e7 karesinde mat etmesi güldürücüdür.-Euwe”
Öğretmenlik dışında Anderssen aynı zamanda Deutsche Schach Zeitung (1851-1859) ve Neue Berliner Schach Zeitung dergilerinin (1864 – 1871) ortak redaktörüydü. 1851 Londra turnuvasından sonraki yedi sene boyunca sadece iki turnuvada oynamış ve Morphy’nin satrançtan uzaklaşmasından sonra 2. Londra turnuvasını da kazanarak dünyanın en kuvvetli satranç ustası namını yeniden kazanmıştır.
Anderssen’in diğer kahramanlıkları olarak onun Stenitz ile 1866’daki fantastik maçı, en yetenekli öğrencisi olan Zukertort’a karşı kazancı (1868) ve iki bölümlü büyük Baden – Baden turnuvasında (1870) Steinitz’e karşı iki galibiyetle sağlamlaştırılan birincilik ödülü belirtilebilir. İlk Dünya Şampiyonu Stenitz, Anderssen hakkında sonradan şöyle diyecektir: ‘O, bütün zamanların en büyük ustasıydı. Onun parlak stili, kombinezonlarının güzelliği ve düşüncelerinin derinliği harikuladeydi.’
Asıl, güzellik uğruna her konumda etkili araçlar arar ve emniyet şeridini aşarak bindiği dalı keser gibi davranırdı. Savunması ise oldukça zayıftı ve ‘en iyi savunma saldırıdır’ iddiasındaydı. Böyle bir oyun hayranlık uyandırmaktaydı ama satrancın gelişimi amansızdı ve Anderssen’in başında bulunduğu eski kombinezon okulu, sağlam pozisyonel temeller üzerine kurulu, Morphy’nin – daha sonra Steinitz’in de- modernleştirilmiş tekniği karşısında çaresiz kaldı. – Kasparov)
