Kandıra’nın yetiştirdiği değerlerden Muzaffer Uyguner, Kandıra’nın unutulmaya yüz tutan değerlerinin kayıt altına alınması için çaba gösteren biri. Bizden çok daha önce başlamış bu yoldaki çalışmalarına. Türk Folklor Araştırmaları dergisinde yayımlananlarından birkaçının adını vermiştim önceki yazımda. O yazımın konusu da Uyguner’in bölgemizde tespit ettiği halk inançları idi. Bir kısmı hâlâ devam eden inançlar. Bugün de onun aynı derginin 107. sayısındaki (Haziran-1958) çıkan “Kandıra’da Bilmeceler” başlıklı yazısını dikkatlerinize sunacağım. Tıpkı içindeki bilmeceler gibi bu değerli yazının da arşivlerde kalıp unutulmasını önlemek umuduyla.
Dergide “Kandıra Folkloru” spotu ve “Derliyen: Muzaffer UYGUNER” imzasıyla yayımlanan yirmi beş bilmece şunlar:
- Herkes görür, Allah görmez: RÜYA
- Biri demiş vah belim, biri demiş vah başım. Biri demiş dünyalar benim: ÇİVİ, TAHTA, KİREMİT
- Çat çatan ağacı, çat patan ağacı. Kırmızı lale, kitapdan ağacı: GERGEF
- Etten kantar, altın tartar: KULAK
- Alçacık dağdan kar yağar: ELEK
- Dağdan gelir tatarina, ben onu tutarina. Kulakları yusa yusa, gözleri tombalısa: TAVŞAN
- Tek direkli sayvan, onu bilmeyen hayvan: MANTAR
- Bir fıçım var içi dolu suyum var: LİMON
- Bir fırınım var dört ekmek alır: CEVİZ
- İki kulağından tuttum, dibinece soktum: ÇİZME
- Allah yapar yapısını, demir açar kapısını: KARPUZ
- Mavi atlas, iğne batmaz, makas kesmez; terzi dikmez: GÖKYÜZÜ
- Gökten bir elma düştü. Onikiye bölündü. Onbirini yediler. Birine sabır dediler: RAMAZAN
- Minareden attım kırılmadı, suda kırıldı: KAĞIT
- Esne oğlum esne, Bülbül kafeste, Yem yer su içmez, Acayip nesne: İPEKBÖCEĞİ
- Uzaktan baktım bulut, Yanına vardım demir kilit: MEZAR
- Gün doğunca kaçar, gün batınca çıkar: YILDIZ
- Aldım ele çaldım yere: SÜMÜK
- Mini mini küçük sini: MERCİMEK
- Bir küçük kuyu, içinde suyu: LÂMBA
- Kanadı var kuş değil Boynuzu var koç değil: KELEBEK
- Abdest alır namaz kılmaz: KEDİ
- Metel metel meniki Gözleri var oniki İnanmazsan say da bak Onikidir oniki: KAVAL
- Sarı sarı sarkar, yere değmeye korkar: AYVA
- Alçacık boylu kadife donlu: PATLICAN
Kendi derlemelerimde bulunan Kandıra bilmecelerini ve diğer araştırıcıların yayınlarındakileri bir başka yazıda ele alacağım. Kandıra halk kültürünün atasözü, deyim, inanç, oyun, bilmece vb. değerlerini onyıllar önce yayımlayarak gelecek nesillere aktarmanın yolunu açan Muzaffer UYGUNER’e saygı, rahmet ve minnet duygularıyla…
Türk edebiyatına ve halkbilime katkıları böylesine önemli ve değerli büyüğümüz Muzaffer Uyguner’in adının bu güne değin Kandıra’da bir sokağa, bir caddeye, bir okula yahut bir kültür merkezine verilerek yaşatılmaya çalışılmaması hazin bir durum. Sayın Hocam, hiç değilse siz kaleminizle Uyguner’i dillendiriyorsunuz, bu her türlü takdire değer. Çalışmalarınızın amacına ulaşmasını dilerim. Saygılarımı sunarım.
Mustafa YILDIZ