SATRANÇ KÖŞESİ / Mustafa YILDIZ
23. AĞIR ALET (VEZİR ve KALE) KOMBİNEZONLARI
Vezir ve kaleler en çok açık dikeylerde ve 1. ve 2. (7. ve 8.) etkili olular. Bir dikeyde ya da anılan yataylarda kale bataryası rakip takıma oldukça yıpratıcı zararlar verir. Son sıra matları, vezir yahut kale ile yapılır. Ağır alet bataryalarının oluşturulduğu açık hatlar rakip şahın yakınında ise çoğunlukla ataklar matla sonuçlanır. Ağır aletler mat yeterliği olan taşlardır, oyun sonunda 1 kale veya 1 vezir fazlalığı mat için yeterlidir.
Şehriyar Mamedyarov – Vladislav Artemiev, Meltwater Satranç Şampiyonası Finali, 2021 oyununun 24. hamlesinde Siyah, g4 piyonuna saldırmak için arka sırayı zayıflatınca vezir fedalı koridor matı oluyor. Basit ama öğretici! (D1) 25.Vxf8 Şxf8 26.Kc8# Oyunun tamamını buradan https://www.chessbomb.com/arena/2021-champions-chess-tour-finals/05-03-Mamedyarov_Shakhriyar-Artemiev_Vladislav izleyebilirsiniz.
Aron Nimzowitsch’in ünlü eseri Benim Sistemim’de “Açık Hatlar” ve “ Yedinci ve Sekizinci Yataylar” olmak üzere iki bölüm başlığı altında incelediği örneklerden birinde (D2) açık dikeyde batarya oluşturan kalelerin 7. yatayda vezirle buluşup mat kombinezonu başlatması anlatılıyor: 1.Kxg7+ (hedef, h7 karesidir. ) 1…Şxg7 2. Kc7+ Şh8 3.Vxh7# 1-0 (Eğer Siyah, 2…Şf8 oynasaydı 3.VXh7 yine kazanırdı çünkü yatayların 7. yatayı tutabilmesinin herhangi bir yolu yoktur. Yine 2…Şf8’den sonra 3.Vh6+ Şe8 4.Ve3+ Şf8 5.Ve7+ Şg8 6.Vg7# en doğru yol olurdu.)
Filin büyük çaprazı tuttuğu konumlarda vezir ya da kale matları tipiktir.
(D3)’teki konumda Beyaz, elini çabuk tutmalı! 1.Ve8+ Şh7 2.Vh8# 1-0 Aynı konumda hamle Siyah’ta olsa 1…Vxg2+ mat olurdu.
(D4)’teki konumda Beyaz, zorlayıcı biçimde kale fil matının yolunu açıyor: 1.Kxh7 Şxh7 2.Kh1+ Şg8 3.Kh8# 1-0 (1…Ag7 yetersiz savunma. 2.Kxg7+ Şf8 3.Kh7 ve 4.Kh8#)
At da vezir ya da kaleye mat konusunda iyi yardımlarda bulunabilir.
Abrosikov – Amujuis, Rusya, 1975 oyununda oluşan (D5)’teki konumda Anastasya matı için 5. yatayın açılması gerekiyor. 1.Kxd4! exd4 2.Vh7!! Şxh7 3.Kh5# 1-0
I.Ke – D. Naroditsky,2019 oyununda(D6) Siyah, Arap matı yapmak için önce kale fedasıyla 2. yatayı açıyor. 27…Kxe3! 28.fxe3 Af3+ Beyazlar mat olmadan terk etti. 0-1 (28…Şh1 Kh2#)
(D7)’deki Kozlovskogo, 1929 etüdünde Beyaz, kazanmak için filinden kurtulmak zorunda! 1.Kg7+ Şxh8 2.Kh7+ Şg8 3.g7! Ver kaleyi! Şah beyaz kaleyi alamaz, 4.gxf8V’den dolayı. Kale 8. yatayda herhangi bir kareye kaçınca da Örneğin 3…Ke8 4.Kh8+ Şxg7 5.Kxe8 Çok ilginç.
Timur Recebov – Levon Aronian, 2021 oyununda (D8) Beyaz, kale ile şah çekerek vezir adayının yolunu açıyor. 48.Kd7+ Siyah terk etti. 1-0 (48…Ke8 49.Fh5+ Şf8 50.e7+ Şg7 51.e8V+ Ff7 52.Kxf7# veya 48…Şf8 49.Fh5 Siyah için umut yok.) Oyunun tamamını buradan https://www.chessbomb.com/arena/2021-champions-chess-tour-finals/05-02-Radjabov_Teimour-Aronian_Levon izleyebilirsiniz.
Şehriyar Mamedyarov – Hikaru Nakamura, 2021 oyununda (D9) Beyaz, vezir ve filleri değişerek yeni vezir elde ediyor. 36.Vxf8 Vxf8 37.Fxf8 Siyah terk etti çünkü 37…Şxf8 38.Kc8+ Şg7 39.a7 ve yeni vezir önlenemiyor. (Pozisyonun en başında daha kısa ve güçlü bir yol vardı: 36.Kc8! ve f8 karesi artık savunulamadığından Siyah oyunu uzatacak çılgınlıklar yapabilirdi ancak: 36…Kxg3+37.Vxg3 Vc1+ 38.Kxc1 vs.) 1-0 Oyunun tamamını buradan https://www.chessbomb.com/arena/2021-champions-chess-tour-finals/06-05-Mamedyarov_Shakhriyar-Nakamura_Hikaru izleyebilirsiniz.
Murtas Kazgaleyev – Anuar İsmagambetov, Kazakistan Birinciliği, 2021 oyununda (D10) Beyaz, şah kanadındaki figürleriyle siyah şahı abluka altına alıyor. 39.Kf8+! Siyah terk etti. Mattan kurtuluş yok. (39…Fxf8 40.Vxh5+ Şg7 41.Vh6#) 1-0
Eğer kendi şahımız açıkta kalmış ise saldırıdan çok savunmaya ağırlık vermeliyiz.
Abhimanyu Puranik – Thomas Dionisi, Riga, 2021 oyununda (11a) Siyah, veziri ile atağa kalkıyor, onun gözü a2 piyonunda… 22.Ve2 Vxa2 23.Ac4 Kf8(D11b) Beyaz at aradan çekilince Siyah şahın çıplak olduğu iyice görüldü.24.Ke7+ Kf7 25.Ve5+ Şf8 26.Ke8#1-0
A.Neumann – D. Przepiorka, Viyana, 1904 oyununda (D12) Beyaz, vezir feda ederek rakip şahı mat ağına çekiyor: 43.Vxh6!! Şxh6 44.Kxh8+Şg5 45.Kh5# 1-0 Oyunun tamamını buradan https://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1551708 izleyebilirsiniz.
Flear – – G. Wall, Torguay, 2002 oyununda (D13) “şiş ve saptırma Siyah’ın işini bitirmiştir. 33.Kb1! Siyah terk etti çünkü 33…Vxb1 34.Kg7+ matla sonuçlanır. Eğer vezir b jdikeyinden çekilirse 34.Kb8+ sonucu belirler. Siyah, 33…Af2+’yi deneyebilir ama 34.Şg2’den sonra bunun da bir yararı olmaz.”
Damiano matı: (D14)’teki konumda Siyah’ın 1 hamlede mata oturmuş (1…Vb2+) ama hamle sırası Beyaz’da. O, şöyle mat yapıyor: 1.Kh8+ Şxh8 2.Kh1+ Şg8 3.Kh8+ Şh8 4.Vh1+ Şg8 5.Vh7+ Şf8 6.Vh8# 1-0 Bu mat teması adını Portekizli satranç ustası Damiano(1480-1544)’dan alır.
Zhek, 1938 etüdünde, Beyaz vezir siyah mevkidaşını avlamaya çıkıyor! 1.Vc1+ f4 (1…Şg6 2.Vg1+ Şh6 3.Vh2+ Şg7 4.Vg3+ Şh6 5.Vh4+ Şg7 6.Vg5+ Şh7 7.Şf7 ve 8.Vg6+ mat olur veya 1…Şh5 veya 1…Şh4 2.Vh1+ ile vezir düşer.) 2.Vg1+ Şf5 3.Vg4+ Şe5 4.Vg5+ Şd4 5.Vg1+ Şe5 6.Va1+ d4 7.Vxa5# 1-0 (veya 5…Şc3 6.Va1+ Şd2 7.Vxh8 Murat hasıl olmuştur. )
SORULAR
1.
1) Beyaz nasıl kazanır? 2) Siyah nasıl kazanır? 3) Beyaz nasıl kazanır?
4.
4) Siyah nasıl kazanır? 5)Beyaz nasıl kazanır?
KÖR NOKTA
“Perelman’ın Eğlence için Fizik adlı kitabında şu ilginç deneyden bahsedilir: Bir insanı alın ve bir kareye hiç gözünü kırpmadan bakmasını isteyin, çok kısa sürede bu karenin çok yakınında bulunan geniş bir siyah noktayı görmeye başlayacaktır. Bunun nedeni de gözümüzde ‘kör nokta’ diye adlandırdığımız bir nokta vardır ve bu yüzden de bu noktaya denk gelen bir objeyi göremeyebiliriz. Buna benzer bir durum satrançta da vardır. Güçlü bir oyuncunun taşlarından birine yapılan basit bir hücumu göremediği durumlar birçok kez karşımıza çıkmıştır. Bu, sanki bir an için o taşı, onun görüş alanının dışına çıkması ve onu tamamen unutması gibidir. Böyle bir kör noktanın klasik bir örneği, 1914’te St. Petersburg Büyükustalar Turnuvası’nda oynanan Alekhine – Blackburn oyunudur. (D)
Burada Alekhine, 11.Ad2 oynadı ve 11…Va5 2.a4 a6’dan sonra fili düştü. Oyundan sonra Alekhine’e bu hatayı nasıl izah edebileceği sorulduğunda, taşını sanki tahtada hiç yokmuş gibi unuttuğunu söyledi.
Evet unuttu! Çok güçlü bir büyükusta, geleceği Dünya Şampiyonunfilini tahtada fark edemedi. Bundan sonra kör nokta yok diye bir şeyi inkar edemeyiz. “ (Alexander Kotov / Büyükusta Gibi Düşün s.69 Çevirenler: IM Can Arduman – FM Can Yurtseven)
ÇÖZÜMLER
- Rinck, 1917 etüdünde Beyaz önce kaleyi açmaza alır sonra bir şah çeker bir açmaza alır, zikzak çizerek yaklaşır ve mat eder: 1.Va8 Şg1 2.Va7+ Şh1 3.Vb7 Şg1 4.Vb6+ Şh1 5.Vc6 Şg1 6.Vc5+ Şh1 7.Vd5 Şg1 8.Vd4+ Şh1 9.Ve4 Şg1 10.Ve3+ Şh1 (10…Kf2 11.Kxf1 Şh1 12.Vf1#) 11.Vf3 Şg1 12.Vf1#
- Alatortsev – Capablanca, Moskova, 1935 oyununda Siyah, 22…Kxf2 ile kuvvetli bir atak başlatmıştır. 23.Şxf2 Kc2+ 24.Şg3 Kxg2+ 25.Şh4 Ve4+ 26. Vf4 g5 0-1 Oyunda Beyaz, 23.Vg3 Ke2’den sonra terk etmiştir. Oyunun tamamını buradan https://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1328989 izleyebilirsiniz.
- Paul Morphy – Duke Karl / Kont Isouard, Paris, 1858 oyununda Beyaz, vezirini feda ederek 2 hamlede kale-fil matı yapıyor. 16.Vb8+ Axb8 17.Kd8# 1-0 Oyunun tamamını buradan https://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1233404 izleyebilirsiniz.
- Bartsa – Tali,Tallin, 1971 oyununda Siyah, beyaz veziri savunmadan uzaklaştırmak için kalesini feda ediyor, 1…Kd8! 2.Ve3 Vxc2!! 3.Şf1 Kd1+ 4.Kxd1 Vxd1 5.Ve1 Vd3+ 0-1
- Adams – Torre, 1920 oyununda e dikeyinde kale bataryası oluşturan Beyaz, rakibine vezir sunarak son sıra matı arıyor. 18.Vg4!! Vb5 (19.Kxe8+ nedeniyle beyaz vezir alınamaz.) 19.Vc4!! Vd7 Aynı nedenle kale de vezire dokunamaz. 20.Vc7!! Vb5 21.a4 Vxa4 22.Ke4! Vb5 23.Vxb7 Artık siyah vezir son yatay savunmasından uzaklaşmak zorunda. 1-0 Oyunun tamamını buradan https://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1143989 izleyebilirisiniz.
YARARLANILAN KAYNAKLAR:
- Başarıya Giden Yol / Peyço Peev
- Satrançta Hesaplama Kursu / Hasan Kılıçaslan
- Satrançta Kazandıran Kombinezonlar / Yasser Seirawan
- Satrançta Temel Taktikler / GM John Nunn
- Büyükusta Gibi Düşün / Alexander Kotov
- Practical Chess Endings / Irving Chernev
- 11. Şahmatnoy Kombinastni Praktikom – İkov Nenyştadt
- Benim Sistemim / Aron Nimzowitsch