8. SATRANCIN TARİHİ, COĞRAFYASI VS.
Değişimle ilgili hatırlatmalar:
Bir taş, rakip taşın bulunduğu kareye sürülürse rakip taş tahtadan çıkarılır çünkü o taş yenmiştir artık oyunda olamaz. Unutulmaması gereken bir nokta: şahlar birbirini alamaz, şah alınmaz. Satrançta hamle yapma zorunluluğu vardır ama taş almak zorunlu değildir. Bunun anlamı, sıran geldiğinde oynamak zorundasın ama taş yemek zorunda değilsin. Taşları değiştirirken değerlerini aklımızda tutmalıyız, aynı bir tüccar gibi kar zarar hesabı yapmalıyız. Kale alıp fil veriyorum 2 puan kazandım ama şahım mat olacaksa puan kazancının ne değeri olur ki? (Yukarıdaki hatırlatmalar ve aşağıdaki konum, Gerd Schneider – Heribert Schulmeyer’in hazırladıkları Yeni Başlayanlar İçin Keyifli Satranç kitabından alınmıştır.)
Yukarıdaki konumda Beyaz ve siyah taşları ayrı ayrı gözden geçirip rakip taşların hangilerini almalarının kendileri için daha iyi olacağını düşünelim. Kim neyi, nasıl alırsa puan kazanır? İyi bir değişimle oyunu nasıl kazanabilirsiniz?
SATRANÇ NE ZAMANDAN BERİ VAR? KİM İCAT ETTİ?
Bir söylentiye göre 4.000 başka bir söylentiye göre 1.500 veya 2000 sene önce Hindistan’da icat edildiği söylenir durur satrancın. Daha da öncesi olabilir. Hindistan’dan Batı’ya dönmüş İran’a, Arabistan’a, yine yaygın bir söylentiye göre Endülüs Emevileri ile İspanya’ya ve Avrupa’ya geçmiş satranç , hemen her çağda ve günümüzde de en tutulan zeka oyunlarının başında gelmiştir. Sarayların en saygın konukları arasında da rağbet görmüş kırlarda çobanlar arasında da oynanmış… Satranç oyunların kralı, kralların oyunudur. İnsan bu ya kral olduğunu göstermek için saraylar yapar kendine ya da dağlara çıkıp börtü böcek arasında krallığın keyfini sürer kem gözlerden ırak olarak. Birçok dilde satranca şah oyunu veya şah-mat denmektedir ki bu söyleyişte Farsça’nın etkisi öne çıkar. Mat da zaten Farsça “Şah öldü” demekmiş. Türklerin Anadolu’nun kapılarına dayandığı M.S. 1000 yıllarında bazı Arapça el yazmalarında satranç kayıtlarına rastlanıyor, Araplar çölde deve üzerinde giderken “körleme satranç” oynayıp zaman ile yarışlarına heyecan ve neşe katarlarmış. Orta Çağ’da satranç kiliselerde rahipler ve papazlar arasında epeyi yaygın. Hatta ilk satranç kitaplarından birinin yazarı Ruy Lopez Sequra (16.yy) , İspanyol bir papaz. Amerika’ya Kristof Kolomb’un tayfaları mı yoksa Macellan mı götürdü satrancı şimdilik kesin bilgi yok ama fantastik dönemin 19. yüzyıldaki taçsız kralı Paul Morphy bir Amerikalı. 1. Dünya Şampiyonu Wilhelm Steinitz ve 2. Dünya Şampiyonu Emanuel Lasker’in Alman oluşları satrancın bilimsel metodolojisinin Avrupa’nın ortasında temelleştirildiğini gösteren önemli bir ölçüt elbette. Daha sonraları, Ekim Devrimi’nden sonra satrançta Sovyet Okulu kendini gösteriyor ve birçok Dünya Şampiyonu çıkıyor Ruslardan. Şimdilerde ise Çin ve Hindistan’da bir kıpırdanma bir parlama görülüyor. Bizde nasıl gelişmiş Hocam satranç? Suat Boztepe’nin araştırmalarına göre Kanuni dönemi yazıcılarından Gelibolulu Ali’nin el yazmalarında satranç soruları ve resimleri varmış. 19. yy’da yazılmış satranç ders kitaplarımız olduğunu da yine Boztepe’nin yazdıklarından öğrendim. Ayrıca satranç oynamaktan keyif alan padişahlar Yavuz Selim ve 4. Murat hikâyelerini yeri gelince anlatırım -unutmazsam – tamam mı?
KÖRLEME SATRANÇ NEDİR?
Tahtayı kullanmadan yalnızca zihinden oynanan satranç oyunlarına körleme satranç denir. Tahtasız oynanır. Usta işidir. Körleme satrancı etkili oynayabilmek için kuvvetli bir hafıza ve satranç notasyonunu iyi bilmek gerekiyor. Gözleri bağlı oynar usta oyuncu. Hamleler notasyonla söylenir ve yazılır. Birden fazla kişiyle körleme oynayan satranççılar da vardır.
Dünya Şampiyonu Magnus Carlsen 5 kişiye karşı körleme oynuyor.
Eski Dünya Şampiyonu Bulgar Veselin Topalov, Dünyaca ünlü Macar kadın satranççı Judit Polgar ile körleme gösteri yapıyorlar. Arkadaki masada onların söyledikleri hamleleri kaydediyorlar.
18. yy. Paris. Philidor, bilardo masasının üzerine tahtalarını açmış iki kişiye karşı tahtasız (körleme) oynuyor, satranç meraklıları hayretle izliyor.
Görme Engelliler de satranç oynar, onların özel kabartmalı ve oyuklu satranç tahtaları vardır. Görme Engelli Satranç Milli Takımı oyuncularımızdan Selim ve Kerim Altınok ikiz kardeşler, aynı zamanda iyi müzisyenler…
2 Mat Sorusu:
Siyah şahın oynayabileceği tek kare olan b8’i Beyaz şah ile kontrol etmeliyiz. Şahı tehdit eden taş, arkadaki fil ve mat oldu. 1.Şc7# 1-0
Beyaz oynar, 2 hamlede mat yapar?
1.c5+ Şa6 2.b5# Şu piyonlar arı gibi soktular siyah şahı.
Oldukça başarılı yazı. Satrancın tarihi hakkında oldukça gerekli bilgilendirme yapılmış.
Emeğinize sağlık Mustafa hocam sade ve akıcı anlatım tarzınız ile satranç hakkındaki bilgilerimizi tazelemiş olduk