SATRANÇ KÖŞESİ / Mustafa YILDIZ
SATRANÇ KÖŞESİ / Mustafa YILDIZ
ŞAH – MAT
Şah, Vezir, Kale, Fil, At ve Piyon olmak üzere 6 çeşit satranç taşı vardır. Piyonların dışındaki taşlara alet veya figür denir. Satranç şah oyunudur; şah bir yana diğer taşların tamamı bir yana… Ana figür, temel taş şahtır. Diğer taşlar onun yardımcılarıdır. Taşlarımızın tahtadaki hareket kabiliyetlerine göre rakip taşları yiyebiliriz ancak şah hariç! Şah ancak mat edilir. Bu nedenle birçok dilde satranç yerine Şah Oyunu, Şahmat vb. adlar kullanılır. İki takımın, iki ordunun karşılaşması olarak kurgulanan satranç oyunu şahlardan birinin ele geçirilmesi, mat edilmesiyle biter.
Mat nasıl olur?
Önce şah çekmek gerekir. Kısaca “Şah!” denen bu eylem herhangi bir taş ile rakip şahı tehdit etmek demektir, yani yemek istemek. Böyle bir hamleden sonra (şekil 1) şahı istek altında olan takım şu üç şeyden birini yaparak bu tehdidi savuşturmak zorundadır:
- Şah çeken taşı ALMAK,
- Güvenli bir kareye KAÇMAK,
- Şah çeken rakip taş ile şah arasına taş koymak, KAPAMAK.
Bunlardan hiçbiri yapılamıyorsa şah mat olmuştur ve oyun bitmiştir.
Hamle beyazda olmalıdır. O, ne yapabilir?
A-) 1.Şh1 ile kaçabilir.
B-) 1.g3 ile şah çeken fil ile şahının arasını kapatabilir.
C-) 1.Fxe5 ile şah çeken taşı yiyebilir.
Bu üç hamlenin dışında başka bir hamle yapması yasaktır. Beyaz şah şimdilik kurtuldu.
Şekil 2’ye bakalım:
Siyah vezir beyaz şahı yemek istiyor, yani şah çekmiş. Beyaz üç kurtuluş yolundan hangisini seçebilir? Hiçbirini. Şah mat olmuştur. Oyunu Siyah kazandı. 0-1