Satranç Köşesi-Mustafa YILDIZ

SATRANÇ KÖŞESİ /Mustafa YILDIZ

KOMBİNEZON SANATININ BÜYÜKUSTALARI 

31. Robert James FISCHER (1943 – 2008)

Satranç tarihinin en renkli kişisi şüphesiz Bobby Fischer’dır. Amerika’da yetişen tek Dünya Şampiyonu satranççıdır. 1943’te Şikago’da doğdu, satrancı 6 yaşındayken ablasından öğrendi. 13 yaşında ABD şampiyonu, 15 yaşında GM (Büyükusta) oldu. Daha sonraki yıllarda katıldığı bütün ABD birinciliği turnuvalarını kazandı, 8 kez ABD satranç şampiyonu oldu. Uluslararası turnuvalarda Sovyet satranççıların birbirleriyle anlaşmalı beraberliklerinden rahatsız oldu, turnuvalara katılmama kararı aldı. 1972 Dünya Şampiyonluğu elemelerinde kırılması zor rekor ve skorlarla rakiplerini eledi ve Dünya şampiyonu Sovyetler Birliği vatandaşı Boris Spassky ile final oynama hakkı kazandı. Spassky’i 12,5-8,5 skorla yendi. Böylece Dünya satrancında 40 yıldır söz sahibi olan Sovyet ekolünün egemenliğine son verdi. Agresif, kaprisli kişiliği ile satrancın kitlelere tanıtılmasında çok olumlu rol üstlendi. Bugünkü turnuvalarda uygulanan eklemeli zaman temposu Fischer’in önerisidir. Figürlerin rastgele dizilmesiyle satranç oynanmasını önerdi. Bu önerisi Fischer Random olarak tuttu ama satranç kadar yaygınlaşmadı. Ne yazık ki Dünya Şampiyonluğu finalinden sonra hiçbir turnuvada oynamadı. 1975’te Karpov ile unvan maçına çıkmadı, çok uzun süre ortadan kayboldu, ta ki 1992’de Yugoslavya’da Spassky ile yeniden nostaljik bir unvan maçı yapana değin… Bu maçı da kazandı.  Bir de 2001’de ABD’de İkiz Kuleler bombalanınca ABD ve İsrail aleyhine demeçleri ile ortaya çıktı. ABD’nin isteği üzerine Japonya’da havaalanında tutuklu kaldı. İzlanda kendisine vatandaşlık verdi ve 2008’de Reykjavik’te vefat etti. Bobby Fischer, gerçek bir efsaneydi. Çok renkli oyunlar bıraktı. Onlardan birkaçına göz atalım: 

Donald Byrne – Robert James Fischer, New York, 1956

D1                        D2

Fischer’ın bu en meşhur oyununda (D1) Beyaz, siyah vezire fille basmış ama Fischer bu tehdidi umursamıyor. 17…Fe6!! oynuyor. Beyaz, siyah veziri almayıp da ne yapsın? 18.Fxb6 Fxc4+ 19.Şg1 Ae2+ 20.Şf1 Axd4+ 21.Şg1 Ae2+ 22. Şf1 Ac3 Yel değirmeni durdu. 23.Şg1 axb6 Siyah, iki fil karşılığında vezirini feda etti, birkaç da piyon aldı. Yeter mi kazanmaya? Göreceğiz. 24.Vb4 Ka4 25.Vxb6 Axb1 26.h3 Kxa2 27.Şh2 Axf2 28.Ke1 Kxe1 29.Vd8+ Ff8 30.Axe1 Fd5 31.Af3 Ae4 32.Vb8 b5 (D2) 

D3                          D4

Beyaz vezir çek etkisiz. 33.h4 h5 34.Ae5 Şg7 35.Şg1 Fc5+  Açmazdan kurtulan fil mat ateşinin fitilini yakıyor. (D3) 36.Şf1 Ag3+  37. Şe1 Fb4+ Mat ağı beyaz şahın başına dolanmaya başladı. 38.Şd1 Fb3+ 39.Şc1 Ae2+ 40.Şb1 Ac3+ 41.Şc1 Kc2# (D4) 0-1 13 yaşında bir çocuğun göz kamaştırıcı oyunu “Yüzyılın Oyunu” adını fazlasıyla hak ediyor. 

Oyunun tamamını buradan Donald Byrne vs Robert James Fischer (1956) Yüzyılın Oyunu (chessgames.com) izleyebilirsiniz. 

Chess Review dergisi Yüz Yılın oyunundan sonra 13 yaşındaki Bobby Fischer’ı kapağına taşımış.  

Robert James Fischer – Rodolfo Tan Cordoso, New York, 1957

D5                            D5b 

(D5)’deki konumda Siyah b4 ile atı tehdit ediyor ama Fischer, filini de feda ediyor. 23.Fxg7+! Şxg7 24.Vh6+ Şh8 25.g6 Vc5+ Siyah, mat tehdidinden şah tempolarıyla kurtulmayı umuyor. 26.K1f2 fxg6 27.fxg6 Vg5+ 28.Vxg5 Fxg5 29.Kxf8+ Kxf8 30.Kxf8+ Şg7 31.gxh7 Siyah terk etti. 1-0 Siyah şah kaleyi yese Beyaz yeni vezir kazanır veya piyonu yese; 31…Şxh7 32.Kf7+ Şg6 33.Kxb7 bxc3 34.bxc3 (D5b) Siyah için umutsuz oyun sonu.

Oyunun tamamını buradan Robert James Fischer vs Rodolfo Tan Cardoso (1957) Kartlarda Yoktu (chessgames.com) izleyebilirsiniz. 

Rene Letelier Martner– Robert James Fischer, Leipzig, 1960

D6                        D6a

Fischer, parlak kombinezona kalite fedasıyla başlıyor: (D6)  21…Kxe3! 22.Kxe3 Kxe3 23.Şxe3 Vxe3!! Beyaz şahı mat ağına çeken vezir fedası ile rakibini terk ettiriyor.  0-1 24.Vxf4 Fh6+ Mat (D6a) veya 24.Şf2 Ag4+ 25.Şg2 Ae3+ 26.Şf2 Ad4 kurtuluş yok. 

Oyunun tamamını buradan Rene Letelier Martner vs Robert James Fischer (1960) Kral için Bir Kraliçe (chessgames.com) izleyebilirsiniz.

Robert James Fischer – Reuben Fine, New York, 1963 

D7                           D8

Fischer, (D7)’deki konumda materyal olarak 2 piyon geride ancak o kombinezonu hazırlamış. Önce veziri g7 karesini korumaktan uzaklaştırmakla başlıyor. Bu saptırma için 1 piyon daha bile isteye veriyor. 14…Vxh4 15.Fxg7 Kg8 16.Kfe1+ Şd8 Siyah, bu kaleyi alsa da diğer kale, iş başında olacak. 17.Vg3!! (D8) Muazzam! Siyah vezir bu kez h4-d8 çaprazından uzaklaştırılıyor, Ff6+ oynayabilmek için. Siyah çaresiz, terk ediyor. 1-0 

Oyunun tamamını buradan Robert James Fischer vs Reuben Fine (1963) A Fine Line (chessgames.com) izleyebilirsiniz.

R. J. Fischer – L. Myagmarsuren, Sousse, 1967

D                          D9a

(D9)’teki konumda Siyah’ın 2 piyonu fazla, üstelik c piyonu tehlikeli biçimde ilerlemiş ama figürleri aktif değil. Beyaz aletler – bir kale dışında- şah kanadında yoğunlaşmışlar. Beyaz’ın planı ne olabilir? 30.Vh6 Vf8 Siyah veziri değişirse oyunu kazanacağına inanıyor. Sürpriz hamle şimdi geliyor: 31.Vxh7+!!  Bu vezir fedası Siyah’ın konumunu tamamen bozdu ve Siyah terk etti. 1-0 Çünkü 2 hamlede mat var: 31…Şxh7 32.hxg6++ Şxg6 33.Fxe4# (D9a)

Oyunun tamamını buradan Robert James Fischer vs Lhamsuren Myagmarsuren (1967) A Tangled Web We Weave (chessgames.com) izleyebilirsiniz. 

Viktor Korçnoy – R, J. Fischer, Yugoslavya, 1970

D10                               D11

Atak hazırlıklarını tamamlayan Fischer kombinezonu at fedası ile başlatıyor: (D10) 

28…Axh3!  29.gxh3 Fxh3+ 30.Şf2 Ag4+ (Burada Fischer’in eli Axe4 yapmak için beyaz piyonun üzerinde gezinmiş ancak son anda bu hamlenin Vxe4 ile yanıtlanacağını ve böylece Beyaz’ın kazanacağını görüp atını g4’e koymuş.) 31.Fxg4 Fxg4 (D11) Fischer’in bu oyuna ilişkin notlarında şunlar yazıyor: “Burada Korçnoy 1,5 saat düşündü ve 32…Fxe4 veya 32…Vh4+ çifte tehdidine karşı savunma bulamadı ve terk etti.” 0-1

Oyunun tamamını buradan Viktor Korchnoi vs Robert James Fischer (1970) Küçük Jack Horner’ın İntikamı (chessgames.com) izleyebilirsiniz.

J. R. Fischer – Boris Spassky, Reykjavik, 1972 

D12                          D13

Fischer’in satrançtaki gücü sadece taktik yeteneğinin üstünlüğünden kaynaklanmıyordu elbette. Açılış teorisini de kusursuz uygulayan bir usta idi aynı zamanda oyun ortasından oyun sonuna geçişte de doğru kararları bilir ve uygulardı, oyun sonunu da çok mükemmel oynardı. Yukarıdaki konumda (D12) kalite fedasının kazanç için yeterli olacağını görüp gözünü kırpmadan 38.Kxf6! oynadı. 38…gxf6 39.Kxf6 Şg8 Kral çıplak! 40.Fc4 Şh8 41.Vf4! (D13) Siyah terk etti. Çifte tehdit: 42.Kf8+ veya 42.Kxh6+  ikisi de çok etkili ve bitirici.

BİR FİLM ÖNERİSİ: MASUM HAMLELER 

Filmi buradan Masum Hamleler (Searching For Bobby Fischer) filmi – Sinemalar.com izleyebilirsiniz.

FİSCHER’IN OYUNLARINDAN İLGİNÇ KONUMLAR

1.                                   2.  

1)Beyaz nasıl kazanır?                                                            2) Beyaz nasıl kazanır?

3.                                     4.    

3) Beyaz nasıl kazanır?                                                        4) Beyaz nasıl kazanır?

ÇÖZÜMLER

1. Bobby Fischer – Attilio Di Camillo, Washington, 1956 oyununda Fischer, 40.Fc7!! hamlesiyle hem siyah kalenin d7 piyonu ile bağlantısını kesti, hat kapattı hem de beyaz kaleye e8 yolunu açtı. Siyah, atıyla bir kere şah çekip oyunu bıraktı. 40…Af4+ 42.Şf1 1-0  42…Ae6 43.Kxe6 fxe6 44.Fxd8 Beyaz çok üstün kalır. 
2. Bobby Fischer – Peter Dely, Üsküp, 1960 oyununda Fischer, 16.Kxf8+ ile kazanç yolunu buluyor. 16…Vxf8 17.Va4+!’ten sonra Siyah terk etti. 1-0   Burada, 17…b5 tek savunma hamlesi. (17…Şe7 oynanamaz, 18.Fc5+’ten dolayı, 17…Şf7 oynanamaz, 18.Kf1+’den dolayı. 17…Şd8’e ise 18.Fb6+ Şc8 19.Vc4+ Şd7 20.Kd1+ Şe8 21.Va4+ var.) 18.Vxe4 Burada birkaç devam yolu var ama Peyço Peev’e göre en iyisi 18…Kd8 19.Vc6+ Kd7 20.Kd1 Ve7 21.Fb6! ve Beyaz çok üstün.  
3. Fischer – Gligoric, Belgrad, 1959 oyununda “Bu tür konumlarda yapılan değişmez feda” ile “Beyaz vezirinin ve kalesinin harekete geçmesi için h hattını açıyor: 26.Kxh5 gxh5 27.Vxh5 Fe8 28.Vh6 Siyah şahın kaçmasını önlüyor. 28…Kxc3 Karşı oyun arayışı. 29.bxc3 Kxc3 30.g6! fxg6 31.Kh1 Vd4 32. Vh7+ Siyah terk etti. 1-0 Sonraki hamlede mat var. (Yorumlar: GM Simon Williams / Atak Satrançta İlerleme)
4. Fischer – Benko, Nwe York, 1963 oyununda Fischer, e5 sürüp h7’ye bakan filinin önünü açmak için çok ilginç ve yeni bir yol buluyor. 19.Kf6!! f piyonunu tıkayan ve siyah bir figürün e5’e oturmasını önleyen bu hamle Beyaz’ın oyundaki üstünlüğünü apaçık ortaya çıkartıyor. Siyah, atı mı alsın yoksa gelen tehlikeden şahını mı kaçırsın? Bu kaleyi  alsa ne olur? 19…Fxf6 20.e5 h6 21.Vxh6+ Şg8 22. Vh7# ile mat olur. 19…Şg8 Şahını kaçırmayı denede Benko. 20.e5 h6 21.Ae2! Siyah terk etti. Diğer siyah figürler şahın savunmasına yardım edemiyor.