Satranç Köşesi-Mustafa YILDIZ

SATRANÇ KÖŞESİ /Mustafa YILDIZ

Bağlandı yollarım kaldım çaresiz oy
Gayrı dünya bana aralandı gel gel
Derildi dertlerim artsız arasız oy                                                                                                                                                                                   Üst üste dizildi sıralandı gel gel (Karacoğlan)

13. AÇMAZDAN YARARLANMA VE KURTULMA YOLLARI

Aynı doğrusal çizgide yataylarda, dikeylerde veya çaprazlarda art arda sıralanmış iki rakip taş var ise öndekini tehdit ederek açmaz oluşturulur. Ama açmazdaki taş tehdit eden taştan büyük değilse onu hemen almanın bir kazancı olmaz. Açmazdaki taşı bir taşla daha istemek onu bedelsiz almak demektir. 

D1

Yukarıdaki konumda (D1) hamle sırası kendisinde olan Siyah, 1…e4 oynarsa ne olur? Açmazdaki atı yemek ister? At kaçabilir mi? Hayır çünkü o zaman siyah fil ile beyaz şah karşı karşıya gelir. Böyle bir konum satrançta olası değildir. Yani beyaz at tahtadan çıkmak zorundadır. Peki,  sonra Siyah oyunu nasıl kazanacak? Bir fille mat edemeyeceğine göre piyonlarından birini son yataya ilerletip yeni vezir yaparak. 

Açmazdan bazı konumlarda bir başka taktik motife geçilerek yararlanılır. 

D2                     D3

Beyaz, 1.Af6+ oynayıp şah çeker. Siyah atı g7 piyonu alamaz çünkü o kale tarafından açmaza alınmıştır. Siyah, şahını atın ayağının altından kaçırmak zorundadır. (D3) 1…Şf8 At aynı zamanda diğer ayağıyla Siyah vezire basmıştır, çatal atmıştır. Bir taktik motif olarak çatalı da böylece görmüş olduk. 2.Axd7+ ve oyunun Beyaz tarafından kazanılması gerekir. 

Açmazdaki taşa başka bir taşı koruma görevi vermek olacak şey değildir. Açmazdaki taşın koruması sanal bir korumadır. Rakip sanal olarak korunan taşı çok rahat kazanır.

D4 

Hamle sırası Beyaz’da (D4) o, şimdi veziriyle d4 karesindeki atı alır. 1.Vxd4 Siyah eğer 1…cxd4 ile beyaz veziri yerse c1’deki beyaz kale de siyah veziri alır. Böylece Beyaz, bu değişimden net bir at kazanarak çıkar. 

Çoğu açmaz aynı doğrultudaki rakip taşlar üzerinden kurulsa da bazen mat tehdidiyle rakip figür açmaza alınır. 

D5

Tiviakov –Volokitin, Esbjerg, 2002 oyununun 53. hamlesinde  oluşan yukarıdaki konumda(D5) ilk bakışta açmaz yokmuş sanılabilir  ama e2’deki beyaz kale yerinden oynarsa siyah vezir g4’e gelerek şahmat yapar. Açmaz böyle vahim sonuçlar doğurur. Siyah, 53…Kf2 ile açmazdaki beyaz kaleye bir daha yüklenince 1 kale geri düşeceğini gören Beyaz, oyunu terk etmiştir. 

Açmazdan yararlanmak için açmaza almayı kollamak gerekir.

D6

Konuyu öğrenen satranç öğrencisi (D6)’daki konumda siyah at ile siyah şahın aynı çapraz üzerinde olduğunu görünce 1.Va4 ile açmazı kurar ve artık hiçbir siyah taşın  o atı kurtarma gücünde olmadığını da fark eder. 

Açmazı kurgulamaya bazen rakip hata yaparak yardımcı(!) olur.

D7                                       D8 D9                                      D10

D11

Yukarıdaki konumda(D7) e7 vezir adayını engellemek için Siyah 1…Şf7?? oynar. (D8) Bu hatadan Beyaz, a4-e8 çaprazında açmaz oluşturarak yararlanır.  Ama önce şahı o çapraza çekmesi gerek. 2.e8V+ (D9) Siyah, yeni veziri şahı ile yemek zorundadır. 2…Şxe8 (D10) Açmazı herhalde gördünüz: 3.Fa4 (D11) Siyah, kalesini kaybedecek.  (D11) ve (D6) arasındaki benzerliğe dikkat ediniz. 

Açmaza konu olan taş yani arkadaki figür eğer şah değilse kurtulmak için birkaç yol vardır:

1.  Açmazdaki taşla şah çekerek veya kuvvetli saldırı yönelterek açmazdan kurtulmak mümkündür.  

D12          D13

Beyaz, kale ile siyah atı açmaza almış, onu oynarsa e8 karesindeki veziri yemeyi umuyor ama onun göz ardı ettiği bir kötülük var konumda. (D12) At şah çekerek çekiliyor aradan ve Beyaz kalite kaybediyor. 1…Af3+ 2.gxh3 Vxe1+ (D13)

Bir açılış tuzağı: 1.d4 d5 2. C4 e6 3.Ac3 Af7 4.Ag5 Abd7 5.cxd5 exd5 hamlelerinden sonra aşağıdaki konum oluşur. (D14) 

D14          D15

6.Axd5 ile Beyaz, bir piyon kazanmanın telaşındadır ancak Siyah kuvvetli bir karşı atakla açmazdan kurtulur. 6…Axd5! 7.Fxd8 Fb4+ 8.Vd2 Fxd2+ 9.Şxd2 Şxd9 (D15) ve Siyah, bir alet öne geçti. 

D16

Beyaz at ile açmazdaki siyah file saldırmadan Siyah, şah temposundan sonra  daha güçlü bir karşı saldırı düzenleyerek kurtuluyor. (D16)

1…Kb1+ 2.Şf2 Fxe4 ve beyaz at düşer. 

2. Açmaza konu olan alet de şah çekebiliyorsa eğer sonraki hamlede açmazdaki taş da hedef dışına oynanarak açmaz ortadan kaldırılır. 

D16   D17

1…Vb6+ 2.Şf1 Fe5 Artık açmaz maçmaz kalmadı.

3. Eğer açmazdaki taşın arkasında şah varsa kurtulma yolları fazla değildir. Araya bir taş koyarak ya da şahı kaçarak kurtulabiliriz. 

Aşağıdaki konum, 1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 d6 4.d4 hamlelerinden sonra oluşmuştur. (D18)

D18   D19

Siyah açmazdan şu yollarla kurtulabilir. 

4…Fd7 veya 4…Fg4

Eğer Beyaz, 5.d5 oynarsa 5…a6 ile karşılık verir. 6.Fa4 b5 (D19)

TESTLER 

1.                2.

Veziri istenen Siyah,ne oynamalıdır?             Siyah mat istiyor, Beyaz ne yapsın?

A)  Vxd3  B) Kxe3+  C)f5   D) Vh6                            A) Ka2   B) Kd2  C) Vc8+   D)Vg6

3.               4.

Siyah, açmazdan nasıl kurtulur?                      Beyaz’ın en iyi hamlesi nedir?

1. Ff2   B) Kf8   C)Fd2    D) Ff4                        A) g5     B)Fxf6+     C)Ae4       D)Ae8

              5.                6.

            Siyah, vezirini hangi kareye  götürmemelidir?     Beyaz nasıl kazanır?

1. d7     B) c6      C) e5     D) a5                  A) Vc2    B) Vg3    C) Vd8+   D)Fxe5+

ÇÖZÜMLER:

1. A     2.  C     3. D     4.  D    5.  B    6.  B

            Yararlanılan Kaynaklar:

            Gençler İçin Satranç / B.J. Withuis – H.Pfleger

            Başarıya Giden Yol / Peyço Peev

            Satrançta Kazandıran Taktikler / Yasse r Seirawan

           Satrançta Kazandıra Oyun Felsefesi / Yasser Seirawan 

            Satrançta Temel Taktikler / John Nunn

           Yeni Başlayanlar İçin Keyifli Satranç / G. Schneider 0 H. Schulmeyer