SATRANÇ KÖŞESİ / Mustafa YILDIZ
22. AT KOMBİNEZONLARI
At, kısa erişimli bir alettir, ileriye, geriye, sağa veya sola ancak iki kare uzanabilir, çatal yeteneği güçlü bir taştır. Vezir ve kale ile güzel iş birliği kurarak mat hazırlar. Bazen öyle olur ki son yataya ilerleyen piyonun vezir yerine ata yükseltilmesi daha yararlıdır, yani yeri gelir atın hünerini vezir dahi gösteremez.
(D2)deki konumda hamle Siyah’ta olsa 1…Fh3+ ile mat ederdi. Peki, hamle Beyaz’da, o, nasıl mat eder? 1.Af6+ Şg7 2.Kg8+ mat. At-kale iş birliğinin güzel örneği.
(D2)’deki konum, Pagozyanitz’in 1963’te yayımladığı etütten alınmıştır. Etüdün aslı bu konumdan üç hamle öncesinden başlamaktadır. Hamle sırası kendisinde olan Beyaz, at çatalı atmak için veziri ile siyah atı alır. 4.Vxb6 Şxb6 5.a5+ Şc6 (Eğer 5…Şa6 6.Ac5+ mat) 6.Ad8+ Bu çatal ile Beyaz, tahtada at fazlasıyla kalır, piyonunu vezire yükselterek kazanır. 1-0
(D3a)deki konumda Beyaz, at çatalı hazırlamak amacıyla filinin tehdit altında olduğunu bile bile 1.Af4 oynuyor. Siyah dikkatsizce 1…axb4 oynayınca Beyaz amacına kolay ulaşır. Şimdi atıyla yeniden oynar ve siyah figürlerin hepsini tehdit eder: 2.Ag6+ (D3b) Siyah tabii ki şahını kaçmak zorundadır. 2…Şg8 3.Axe5 ve siyah vezirini kaybeder sonra da oyunu kaybeder.
Timman – Pomar, LasPalmas, 1977 oyununda oluşankonumda (D4a) Beyaz at üst üste iki kez şah çekerek kombinezonun asıl öğesi olduğunu gösteriyor. 1.Ah6+ Şf8 2.Af5+!! (D4b) Kalenin yolunu açarak sahneden çekilen bu at piyonlardan biriyle alınmalı yoksa 3.Vg7+ veya 3.Vh8+ ile siyah şah mat olur. 2…exf5 veya 2…gxf5 fark etmez 3.Kxh7 ve sonraki hamlede 4.Kh8+ mat önlenemez. 1-0 Oyunun tamamını buradan https://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1142397 izleyebilirsiniz.
(D5a)’daki konum, Anand – Ponamariov, 2002 oyununda, Beyaz’ın 25. hamlesinden sonra oluşmuş. Eski Dünya şampiyonu Anand’dan şaşırtıcı at fedaları peş peşe geliyor! Onun amacı ne olabilir? Anand, tahtayı siyah piyonlardan temizlemek istiyor olabilir. 25… Şxf7 26.Axg7! Fc8 Ponomariov ikinci atı almaya cesaret edemiyor. (D5b) 27.Af5 b5 28.axb5 axb5 29.Axe7 Şxe7 30.Fxb5 Vc2 31.Fa3 Vc3 32.Vc4 Va1+ 33.Şh2 Vxa3 34.Vxc8 Va5 35.Vc5+ Şd8 36.Vd6+ Şc8 37.Vxe6+ Şb8
Siyah’ın bir atına karşılık dört piyon fazlalığı oyunu kazanmak için yeterlidir. (D4c) 38.Fc4 Vc7+ 39.e5 Ae4 40.f4 Ae2 41.Vxh6 Axc4 42.Vf8+ Şa7 43.Vxb4 Ab6 44.e6 Ac8 45.Vd4+ Şb8 46.Ve5 Siyah terk etti. 1-0 Oyunun tamamını buradan https://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1252877 izleyebilirisiniz.
Bassem Amin – Burak Fırat, Şarjah Ustalar Turnuvası, 2021 oyununda Siyah atı ile veziri tehdit ediyor, bu hamle aynı zamanda ilginç bir çatal tehdidini saklıyor: Beyaz’ın b1’deki kalesi ile filine basacak bu at.(D6) 32.Vxa7 Ad2! 33.Vb8+ Şh7 34.Af4 Axb1 Kalite öne geçen Fırat, sonrasında kolay kazandı. 0-1 Oyunun tamamını buradan https://www.chessbomb.com/arena/2021-sharjah-masters/09-Amin_Bassem-Firat_Burak izleyebilirsiniz.
(D7a)daki konumda Siyah, aynen Legal matında olduğu gibi 1…Ae4!! 2.Fxd8 ile vezir feda ediyor. Oysa Beyaz, e5’teki atını etkili bir kareye oynayıp açarak şah çekmeyi düşlüyordu. Ortalık savaş alanına dönmüş gibi. 2…Ag3!! Siyah, diğer atıyla bir şaşırtım daha yapıyor. 3.Ac6+ Ade2+ 4.Vxe2+ Axe2+ mat.(D7b)
Diyelim ki Beyaz, acı sonunu baştan görüp veziri almayıp atı alsa ne olurdu? 2.dxe4 Vxg5 3.exd5 0-0-0’tan sonra Siyah’ın mat atağı durdurulamazdı. (D7c) Başka bir seçenek; Beyaz 2.Fxd5 ile saldırıya geçse bu sefer onu başka bir sürpriz bekliyor: 2…Ag3!! 3.fxg3 Ae2+mat olurdu. (D7d) Daha neler çıkar biraz daha karıştırılsa; ne zengin bir kombinezon!
Vahap Şanal – Samvel Ter Sahakyan, Reykjavik 2021, 9. Tur
Tam bir oyun ortası konumu: (D8a) Siyah’ın şah kanadında sıkışmış taşlarının arasına Şanal at ile bir yarma harekatına başlıyor. 32.Af5! gxf5 33.exf5 A8h7 34.Ae2 Şh8 Beyaz, piyon saldırısı ile f6 karesinde atacağı çataldan önce diğer atını da olay yerine koşturuyor. Siyah ise açılması olası g dikeyine kale konuşlandırmak için şahını köşeye kaçırtıyor. 35.g5 Kg8 36.Şh1 Vd8 Sen kaçarsın da biz kaçamaz mıyız! 37.gxf6 Fxf6 38.Vf3?! Kee8 (Siyah, 38…e4= fırsatından yararlanmıyor, onun da hedefinde h4 piyonu var.) 39.Vh5! e4 Artık etkisi yok bu sürüşün. 40.Fc1 Ke5 41.Kef1 Fd7 42.Kf4 e3 43.K4f3 Kg7 44.Kh3 Vg8 45.Fb2 Kg2 Siyah karşı atağa kalkışıyor ama oldukça etkisiz. 46.Vf3 Kf2 47.Kxf2 exf2 48.Fxe5 Fxe5 49.Vxf2 Af6 50.Vg1 Ag4 Değişimler sonrasında bir kalite ve 1 piyon öne geçen Beyaz vezirleri de değiştirmek istiyor. 51.Kf3 Vg7 52.Vg2 Fc8 53.Af4 Af6 54.Vg5 Fd7 Siyah, yenilgiyi kabul etmiş gibi… Hamle bulamıyor. 55.Kf2 Ah7 56.Vd8+ Af8 57.Ae6! Ne oynasa bir alet daha kaybedeceğini gören Siyah terk etti. (D8b) 1-0 Oyunun tamamını buradan https://www.chessbomb.com/arena/2021-european-individual-championship-reykjavik-open/09-Sanal_Vahap-Ter_Sahakyan_Samvel izleyebilirsiniz.
Petrof Savunması (Rus Oyunu)’nda 1.e4 e5 2.Af3 Af6 3.Axe5 Axe4? 4.Ve2 Af6 5.Ac6+ hamlelerinden sonra (D9)’daki konum oluşur. At alınamaz, Siyah, şahını korumak zorundadır, vezirini kaybeder. 1-0
P. Salinas – J. Ryan, 2017 oyununda (D10), Siyah, açmazdaki atıyla atağa kalkıyor. 20…Ae3! Beyaz çaresizdir. 21.Vxd7 Kxf1+ Arap matı. (Veya 21.Kxf8+ Kxf8 22.Ff5 Kxf5 ile Siyah alet fazlasıyla kalır.) 0-1
Carvajal 1989 etüdünden (D11) bir at ile köşede kendi piyonu tarafından çıkışı kapatılmış şahın nasıl mat edildiğini öğreniyoruz. 1.Şc1 a3 2.Ac2+ Şa2 3.Ad4 Şa1 4.Şc2 Şa2 (4…a2 Ab3+ mat.) 5.Ae2 Şa1 6.Ac1 a2 7.Ab3# 1-0
(D12)’deki konumda hamle sırası Siyah’ta: 1…Kf1+ 2.Kxf1 Vh2+ Piyonu yükseltmek için acele etmemek gerekir. Önce vezir fedası ile şah uygun kareye çekilir. 3.Şxh2 gxf1A+ 4.Şg1 Axd2 Siyah kazanır. Nasıl? Elinde kalan son piyonunu vezire yükselterek… 0-1
SORULAR
2.
- Beyaz, kazanç konumuna nasıl geçer? 2) Beyaz nasıl kazanır?
4)
- Siyah nasıl kazanır? 4) Beyaz nasıl kazanır?
KISA BİR ANEKDOT
KULÜPTEKİ YABANCI
Akşamüzeri kasabadaki satranç kulübüne bir yabancı gelir. Oynayan iki kişiyi izledikten sonra yenen oyuncuya kendisiyle oynayıp oynayamayacağını sorar. Çok nazik daveti geri çevirmez kulübün en iyi oyuncusu. İlk oyunu yabancı kazanır. Bu sefer kulübün şampiyonu rövanş önerisinde bulunur. İkinci oyunu da kazanır yabancı fakat kulübün şampiyonu şaşkınlık içinde sorar: Çok iyi oynuyorsunuz kabul ediyorum bayım ama bir şeyi çok merak ediyorum. Atlarla iki oyunda da hiç oynamadınız, nedenini öğrenebilir miyim? Yabancı büyük bir mahcubiyetle şöyle der: “ben atların nasıl oynatılacağını bilmiyorum ki.”
ÇÖZÜMLER
- Beyaz fil, siyah şahı çatal konumuna sürükledikten sonra at çatal atıyor ve kalite ve piyon kazanıyor. 1.Fxf7+ Şxf7 2.Ae5+ Şf8 3.Axd3 Beyaz, iki piyon öndedir.
- Rossolimo – Reissman, 1967 oyununda Beyaz, 1.Af6 Şh7 2.Vg6!! Vc2 (Beyaz vezire dokunulamıyor. 2…hxg6 3.Kh3# veya 2…fxg6 3.Axg6+ hxg6 4.Kh3# veya 2…gxf6 3.Vxf6+ Ag7 4.Kg3 Kg8 5.Axf7 Siyah vezirini kaybeder.) 3.Kh3 Vxg5 4.Axg6+ fxg6 5.Kh7#
- 1…Kxb3 2.Şxb3 Ad4+ ile şah-vezir çatalı atar. Tabii ki kazanması için siyah piyonlardan birini vezire yükseltmesi gerekir.
- 1.Vg8! Kxg8 2.Af7# Boğmaca matını hatırlayalım.
YARARLANILAN KAYNAKLAR:
- Başarıya Giden Yol /Peyço Peev
- Satrançta Hesaplama Kursu / Hasan Kılıçaslan
- Satrançta Kazandıran Taktikler / Yasser Seirawan
- Gençler İçin Satranç /B.J. Withuis – H. Pfleger
- Satranç Okulu / V. Aleksandrovich Pozharsky
- Practical Chess Endings / Irving Chernev
- Şahmatnoy Kombinastni Praktikom – İkov Nenyştadt