SATRANÇ KÖŞESİ / Mustafa YILDIZ
6. AĞIR ALETLERLE MAT YAPMAK
Fil ve at hafif, vezir ve kale ise ağır alet veya figür olarak sınıflandırılır. Şahın yardımıyla ağır aletler tek başına kalmış rakip şahı mat edebilir. Ağır aletlerle matın ilk aşaması rakip şahı tahtanın kenarına sürüklemek ve hapsetmektir, ikinci aşamada kendi şahımız olay yerine koruyucu kollayıcı olarak gelir ve ağır figürle şah-mat yapılır.
VEZİR İLE MAT
Rakip şah zaten kenar bir karede, veziri kenardan bir içerideki hatta getirerek rakip şahı hapsetmek gerekir. Gereksiz yere şah çekmek zaman kaybına yol açar. 1.Vb5! Şa8 2.Şd7 Şa7 3.Şc7 Şa8 4.Vb7# 1-0
Yalnız şah tahtanın ortasında ise ne yapacağız? Alan daraltma yöntemiyle önce kenara sürükleyeceğiz. Vezir, yalnız şahı tek başına sürükleyebilir.
1.Şd4 Va5 2.Şe4 Vc5 3.Şd3 Vb4 4.Şe3 Vc4 5.Şf3 Vd4 6.Şg3 Ve4 7.Şg2 Ve3 8.Şh2 Vg5! 1. Aşama tamamlandı, beyaz şah h dikeyinde tutsak. Dikkatiniz çekti mi bilmem, vezir, rakip şaha ancak at mesafesi kadar yaklaşarak
alan daralttı. Şimdi, siyah şah olay yerine gelecek. 9.Şh3 Şf7 10.Şh2 Şf6 11.Şh3 (Şh1) Şf5 12.Şh2 Şf4 13.Şh1 Şf3 14.Şh2 Vg2# 0-1
Vezir ile mat yapmaya çalışırken pat tehlikesi: Yukarıdaki konumda Siyah, 1.Şf3(veya 1…Şf2) oynarsa oyun patla biter. Doğru hamle, 1…Vg5, sonra 2 hamlede mat.
KALE İLE MAT
Tekrar hatırlatmakta fayda var; yalnız kalmış şahı vezir veya kale ile mat etmek için kendi şahımızın desteği şart. Kale ile mat yaparken de alan daraltma yöntemi ile önce rakip şah kenara sürüklenecek, oppozisyon konumunda şah çekilerek mat gerçekleşecek. Deli tavuk kovalar gibi tahtanın ortasında istediğin kadar şah çek, mat olmaz. 50 hamle kuralını da unutmayalım.
Yukarıdaki iki konumda da yalnız kalan şah kale şahına karşı çaresiz mat olmuş. İşte böyle herhangi bir kenar karede kıstırılan yalnız şah kale ile mat edilir. Soldaki konumda şahlar oppozisyonda, yani karşı karşıya ve siyah şah hiçbir yere kaçamaz. Sağdaki konumda beyaz şah köşede olduğu için oppozisyon yok ama yine gideceği güvenli kare yok. Mat, tamam.
Yalnız şahı kenara nasıl sürükleriz? Şahlar oppozisyonda ise şah çekmek, rakip şahı kenara bir yatay daha yaklaştırır. Soldaki diyagramdan itibaren şöyle oynanır: 1.Kf6+ Şd7 2.Şd5 Şe7 3.Kf1 Şd7 Yeniden oppozisyon, şah çekmek anlamlı. 4.Kf7+ Şe8 Artık şah kenara sürüklendi.5.Şe6 Şd8 6.Şd6 Şc8 7.Kc7 Şd8 Sağdaki diyagrama ulaşıldı, artık 3 hamlede mat var. 8.Kc5 Şe8 9.Kf5 Şd8 10.Kf8# 1-0
MERDİVEN MATI
Şahın yardımı olmaksızın beyaz kaleler siyah şahı kenarda mat etmişler. Sağdaki konumdan itibaren 2 hamlede soldaki konumda olduğu gibi nasıl merdiven matı yaparız? 1.Kb2 Şa5 2.Ka3# 1-0